Humanam impotentiam in moderandis et coercendis affectibus Servitutem voco; homo enim affectibus obnoxius sui juris non est, sed fortunae (…) Het woord slavernij wordt gewoonlijk in verband gebracht met toestanden uit het verleden. De Oud-Griekse en Romeinse samenleving waren maatschappijen die slavernij tot een maatschappelijk instituut verhieven. Slavernij is een relatie tussen twee fysieke personen, waarbij de een (servus) onderworpen is aan de ander (dominus). Christenen (niet in het minst die in Amerika) en moslims hebben ondanks alle mooie Bijbel- en Koranwoorden zich eeuwenlang schuldig gemaakt aan slavenhandel en de meest wrede schendingen van mensenrechten. Ethische slavernij Filosofen uit de Oudheid gebruikten in verband met menselijke passies graag de beeldspraak ‘meester-slaaf’. Spinoza volgt hen na, maar geeft er alweer een eigen draai aan: ‘Slavernij noem ik…’: dan volgt er uitleg over de wijze waarop het woord slavernij (servitas) begrepen dient te worden. Spinoza’s ethische slavernij vervangt de dominerende persoon (dominus) door de natuur (natura), althans een aspect ervan. De natuur beschikt over de kracht (potentia) om een mens (een menselijke modus) in slavernij te dompelen. Hoe kan dat? De natuur (de substantie of God) overstelpt mensen met massa’s aandoeningen. Die belegeren hem, die werken op hem in… en veroorzaken passies, soms goede, soms minder goede en vaak ook slechte. Spinoza’s leer verschaft hiervoor evenwel een probaat medicijn: de rede (ratio) is in staat al die passies te doorgronden en te matigen (moderare) en in te tomen (coercere). Wie daar niet in slaagt, bevindt zich tegenover de natuur in een toestand van onmacht, van onderworpenheid aan de speling (fortuna) van de natuur, dus van slavernij. Opmerkingen zijn gesloten.
|
AuteurWilly Schuermans (...) uitgaande van den gezonden stelregel, dat men zich niet boven SPINOZA verheven moet achten voor en aleer men hem begrepen heeft. Willem Meijer (1903) SKL (Spinoza kring Lier)
Platform voor de studie en de verspreiding van het gedachtegoed van Benedictus Spinoza (1632-1677) Doorzoek de hele blog alfabetisch op titels en persoonsnamen.
Categorieën
Alles
Foutje ontdekt in een blogbericht? Meld het op
[email protected] Mijn andere sites! |