<< Titelpagina
|
VOORWOORD
Alhoewel de geschriften in dit boek grotendeels onvoltooid zijn, noch door de schrijver zijn nagelezen, bijgeschaafd en verbeterd, toch hebben wij het nodig geoordeeld ze uit te geven, daar ze niet weinig nut zullen verschaffen aan de geletterde wereld, en geen geringe kennis aan de weetgierige lezer die geen genoegen neemt met waarschijnlijkheden of gezagsargumenten, maar de voorkeur geeft aan onderbouwde redeneringen en onbetwistbare waarheden. En hoewel het voor een boek waarin het betoog op meetkundige wijze geschiedt (zoals dat voor een groot deel van dit werk het geval is), niet zo belangrijk is te weten waar de schrijver vandaan komt en hoe hij geleefd heeft (zijn levensregel blijkt trouwens voldoende uit zijn geschriften), toch dachten wij er niet verkeerd aan te doen, voor wat zijn leven betreft, dit weinige over hem te zeggen: dat hij van kindsbeen af de letteren heeft beoefend en in zijn jeugd vele jaren godgeleerdheid gestudeerd heeft. Toen hij de leeftijd bereikte waarop het verstand rijp en bekwaam genoeg is om de natuur der dingen na te ... |
pagina 2 >>
|
§ 1 Toelichting
Jarig Jelles is, zoals veel van zijn geletterde tijdgenoten in de post-humanistische 17de eeuw, vertrouwd met retorische technieken.
De eerste paragraaf is een captatio benevolentiae, een gooi naar de welwillendheid van de lezer.
De eerste paragraaf is een captatio benevolentiae, een gooi naar de welwillendheid van de lezer.
- Het merendeel van Spinoza’s werken bleef onvoltooid. Zijn korte leven (44 jaar), de ingewikkeldheid van de filosofische materie, zijn tijdrovende (en ongezonde) lenzenslijperij, de wisselvalligheden van het leven, en wellicht nog andere redenen zijn mogelijke verklaringen voor de ‘onvoltooide opera van Spinoza’. (Zie De onvoltooide opera van Spinoza).
- Jelles, die geen Latijn kende, schreef zijn VR voor de Nederlandse editie van de Spinoza’s geschriften. Hij onderscheidt expliciet twee doelgroepen: de geletterde wereld en de ‘weetgierigen’, meer bepaald diegenen die ratio boven leergezag verkiezen. Jelles en veel van zijn eentalige vrienden zullen zich ongetwijfeld tot deze categorie hebben gerekend. De Nederlandstalige editie van de Nagelate Schriften richt zich tot de doelgroep ‘weetgierigen’ .
- de publicatie is ‘niet ondienstig’ (= erg dienstig),
- de publicatie heeft ‘niet weinig nut’ (= groot nut),
- de publicatie genereert ’geen kleine kennis’ (= grote kennis).
§2 Toelichting
In de 17de eeuw, een eeuw van grote wetenschappelijke vooruitgang, wordt het belang van de wiskunde om de Natuur te ontraadselen door de ontwikkelde bovenlaag, in de Republiek en elders in Europa, hoog aangeslagen. De auteur van de VR denkt er niet anders over: biografische gegevens over de auteur, meent hij, of zijn intellectuele achtergronden dragen niet bij tot de overtuigingskracht van NS. De meetkundige betoogtrant van de auteur (vooral in het hoofdwerk, de Ethica), die de ratio als fundament heeft, staat garant voor de bewijskracht van wat wordt beweerd.
(...) van zijn kintsheit af, in de letteren geoefent (...): de eerste belangrijke studie van een kind is leren lezen en schrijven. Spinoza groeide op in een meertalig milieu. Er mag dus worden verondersteld dat hij vertrouwd werd gemaakt met zijn huistaal, het Portugees, en met de literaire taal, het Spaans. Meer dan waarschijnlijk werden hem ook (eerst in het gezin) rudimenten bijgebracht van het Hebreeuwse alfabet en mogelijk meer.
In de OP staat ‘literis innutritus’: dat kan worden vertaald als ‘opgevoed met en in een context van letteren’ of ‘gevormd in de letteren’.
(...) van zijn kintsheit af, in de letteren geoefent (...): de eerste belangrijke studie van een kind is leren lezen en schrijven. Spinoza groeide op in een meertalig milieu. Er mag dus worden verondersteld dat hij vertrouwd werd gemaakt met zijn huistaal, het Portugees, en met de literaire taal, het Spaans. Meer dan waarschijnlijk werden hem ook (eerst in het gezin) rudimenten bijgebracht van het Hebreeuwse alfabet en mogelijk meer.
In de OP staat ‘literis innutritus’: dat kan worden vertaald als ‘opgevoed met en in een context van letteren’ of ‘gevormd in de letteren’.
<< Titelpagina
|
pagina 2 >>
|
