André Klukhuhn, Licht, De Nederlandse Republiek als bakermat van de Verlichting, Amsterdam 2016, 253 blz. (ISBN 9789023498780) André Klukhuhn is in Vlaanderen vrijwel onbekend. Dat is erg, want wie tuk is op inzicht in de geschiedenis van het denken en in de verwevenheid van de filosofie met vitale delen van onze samenleving moet Klukhuhns De algehele geschiedenis van het denken of het verbond tussen filosofie, wetenschap, kunst en religie (1) lezen. En vooral herlezen, om zich zoveel als mogelijk de kern van zijn visie eigen te maken. Geen lastig karwei en allerminst vervelend want André Klukhuhn is geen saaie academicus: hij voert een vlotte pen en verstaat de kunst om ingewikkelde processen helder en begrijpelijk uit de doeken doen. Licht Dit boek bevat een hoofdstukje dat aan Spinoza is gewijd. Dat geeft me de gelegenheid om A.K., zo zal ik hem hier maar noemen, even voor te stellen en te zeggen waarom hij een bijzonder man is. Van nozem tot wetenschapper. Hij werd in Amsterdam geboren in 1940. Tot zijn vijftiende consumeerde hij daar zijn jeugd als vetkuif-nozem met het imiteren van filmster James Dean (1931-1955), in de jaren vijftig van vorige eeuw een jongerenidool omwille van zijn levensstijl en vroegtijdig overlijden op 24-jarige leeftijd. A.K.'s leven veranderde toen hij: ‘(…) op een ijskoude en kraakheldere winternacht onverhoeds in een soort van mystieke ervaring met de kracht van een explosie vol door het beeld van de oneindige uitgestrektheid van de sterrenhemel werd getroffen.’ Kritisch academicus Aanvankelijk werkte hij als laborant voor werkgevers die zich verrijkten met de productie van springstoffen. Hij besefte dat hij een schakel was in een explosief productieproces. Daar had ie moeite mee en ontvluchtte zijn werkplek. Onbesmette zuivere wetenschap, dat was zijn ideaal, daar ging hij nu achteraan… Hij ging in Leiden chemie studeren. Hij promoveerde er tot doctor in fysische chemie. Maar zie: in die jaren zestig en zeventig van vorige eeuw, in volle bloei van de Koude Oorlog, bleek de NAVO belangstelling te hebben voor zijn studiedomein en zijn onderzoek. Die militaire organisatie sponsorde ook wetenschappelijke congressen… A.K. besefte dat hij van de drop in de regen was gevlucht. Hij zag al vlug in dat ook het beoefenen van ‘zuivere exacte wetenschap’ zelden (of nooit) zuiver op de graat is. Daar viel (en valt) nu eenmaal niets aan te veranderen. Dan maar een andere job zoeken, besloot hij. Hij kon in 1973 aan de slag aan de universiteit van Utrecht als programma-ontwikkelaar voor het studium generale. Toen Nyenrode Business universiteit in 1992 besloot aan superkruidenier-grootgrutter Albert Heijn een ere-doctoraat te verlenen, brak hem alweer de klomp: met enkele medestanders leverde hij uit protest zijn doctoraat in. Een symbolische maar betekenisvolle daad: zij waren en zijn de eersten in de academische geschiedenis die ‘ontdoctorden’; ze werden 'doctorarissen', d.w.z. voormalige doctors… Een erudiete geest met literair talent Zijn opdracht in het academisch milieu gaf hem de gelegenheid om gedurende dertig jaar lang ontwikkelingen te bestuderen in kunst, geschiedenis, religie en wetenschap en zichzelf een brede encyclopedische kennis eigen te maken. Na zijn academische avonturen ging A.K. aan de slag als radiomaker, romanschrijver en redacteur van het bekende literaire tijdschrift Maatstaf (1953-1999). In de persoon van André Klukhuhn kwam het na jarenlange studie en voortschrijdend inzicht tot een zeldzame synthese van alfa- & beta-kennis. In een tijd die het hebben moet van soms extreem specialisme is ‘generale eruditie’ zeldzaam en alleen daarom al uiterst waardevol. Dat bewijst zijn magnum opus De Algehele geschiedenis van de filosofie, een kanjer van meer dan 1000 bladzijden, die inmiddels al zo’n 15.000 keer over de toonbank schoof. Boeiend en uitermate instructief. Onontbeerlijke lectuur, vooral voor science nerds. Wegbereider Maar ik heb het hier over Licht, de Nederlandse Republiek als bakermat van de Verlichting (2), zijn laatste boek omdat het, uiteraard, ook een hoofdstukje over Spinoza bevat. De visie van de Republiek als bakermat van de Verlichting spoort met de bewiste these van Jonathan Israël, die een monumentaal werk schreef over de Verlichting. A.K. laat in Licht eerst zijn licht schijnen over René Descartes. Cartesius is immers maître à penser en wegbereider van Baruch d’Espinoza, Portugees-marraanse jodenzoon, geboren 1662 in Mokum, en bij leven ‘allochtoon van de tweede generatie’, zoals dat nu heet, alle bijgedachten inclusief. Filles de qualité A.K. presenteert Spinoza’s biografietje (we zijn het gewend) als een patchwork van feit en fictie en met een stelligheid die de argeloze lezer de indruk geeft dat het historisch allemaal klopt. Bijzonder is dat hij zijn story nog wat bijkleurt met mededelingen over…. het seksleven van Spinoza! Dat is erg verdienstelijk, want dat gebeurt zelden of nooit. Over dat aspect van Spinoza’s leven wordt meestal zedig gezwegen. Omdat er geen betrouwbare bronnen zijn? Omdat historici en commentatoren het onbelangrijk vinden? Of omdat er ongewenste hypotheses geformuleerd kunnen worden? Wat deelt Klukhuhn ons in dit verband mee?
Ik ben evenwel de mening toegedaan dat over de seksuele geaardheid van Benedictus Spinoza meer kan gezegd worden dan de bronnen op directe wijze prijsgegeven. Maar, de meester parafraserend: het is hier niet de plek en het ogenblik om dat te behandelen. Ik kom op deze materie later nog wel eens terug… ____ (1) Adré Klukhuhn, De algehele geschiedenis van het denken, of het verbond tussen filosofie, wetenschap, kunst en religie, Amsterdam, 2013, derde druk, 1270 dicht bedrukte bladzijden... Dit boek is, naar zeggen van uitgeverij Prometheus/Bert Bakker, de ‘definitieve versie’ van een boek dat nu voor de vierde keer werd aangevuld, herwerkt en gepubliceerd. De eerste publicatie in 1989 titelde De Hypothese van het heden; de tweede herwerkte versie in 1995 kreeg als titel Sterf oude wereld; de derde flink uitgebreide versie verscheen in 2003 getiteld De geschiedenis van het denken, filosofie, wetenschap, kunst en cultuur van de Oudheid tot nu. De lezer die AK’s denkwerk sedert 1989 met belangstelling volgde, verkwanselde door deze wijze van publiceren wel een smak geld… (2) Dit is een behapbaar A.K.-boek want hij komt klaar na een paar honderd pagina's! Hij behandelt een belangrijk aspect van de 17de eeuwse cultuur: haar fascinatie voor Licht. Ook dit boek is niet vrij van historische foutjes (A.K. laat de guillotine al in de 17de eeuw zijn werk doen) maar zeer lezenswaard en leerzaam. Door de ondertitel De Nederlandse Republiek als bakermat van de Verlichting vervoegt A.K. zich bij het heir van Hollandse chauvinisten. Volg hieronder een lezing van André Klukhuhn. |
AuteurWilly Schuermans (...) uitgaande van den gezonden stelregel, dat men zich niet boven SPINOZA verheven moet achten voor en aleer men hem begrepen heeft. Willem Meijer (1903) SKL (Spinoza kring Lier)
Platform voor de studie en de verspreiding van het gedachtegoed van Benedictus Spinoza (1632-1677) Doorzoek de hele blog alfabetisch op titels en persoonsnamen.
Categorieën
Alles
Foutje ontdekt in een blogbericht? Meld het op
[email protected] Mijn andere sites! |