Spinoza heeft, niet onverdiend, de reputatie een moeilijk filosoof te zijn. In zijn eigen tijd werd over dat aspect van zijn oeuvre niet veel omhaal gemaakt, want in die oververhitte religieuze tijd had men het vooral over diens ongodisme en over de maatschappelijke schadelijkheid van zijn Theologisch-politiek Traktaat en na 1677 ook over het scandalum van zijn postuum gepubliceerde Ethica.
Over de oorzaken van die moeilijk te begrijpen teksten, want alles heeft een oorzaak leert Spinoza, beweerde A.J. Watt in de inleiding tot Faith and Philosophy, een studie van A.C. Fox (University of Western Australia), het volgende:
‘The answer is to be found partly in the points of view of the interpreters, and especially in the narrowness or breadth of their own conceptions of religion and of God. However, part of the explanation is in some features of Spinoza’s own work, (…) the mathematical form for the Ethics was ill-advised. The form does not hold the content at all comfortably. (...) it seems to result often in opacity: the reverse of his intension. Obscurity in writing leads to diversity in readings.’
Het goede nieuws is dat de gecompliceerde kerel, die Spinoza ongetwijfeld was in zijn handel en wandel, ook met speelse humor én kunstzinnig kan worden benaderd. De zwaar-verteerbare Spinoza heeft dus warempel ook een Spinoza-light versie. Die werd, en wordt nog steeds, wereldwijd op de Spinoza-markt gebracht, door kunstenaars, die op de ene of de andere manier door BDS werden ‘gegrepen’.
Over de oorzaken van die moeilijk te begrijpen teksten, want alles heeft een oorzaak leert Spinoza, beweerde A.J. Watt in de inleiding tot Faith and Philosophy, een studie van A.C. Fox (University of Western Australia), het volgende:
‘The answer is to be found partly in the points of view of the interpreters, and especially in the narrowness or breadth of their own conceptions of religion and of God. However, part of the explanation is in some features of Spinoza’s own work, (…) the mathematical form for the Ethics was ill-advised. The form does not hold the content at all comfortably. (...) it seems to result often in opacity: the reverse of his intension. Obscurity in writing leads to diversity in readings.’
Het goede nieuws is dat de gecompliceerde kerel, die Spinoza ongetwijfeld was in zijn handel en wandel, ook met speelse humor én kunstzinnig kan worden benaderd. De zwaar-verteerbare Spinoza heeft dus warempel ook een Spinoza-light versie. Die werd, en wordt nog steeds, wereldwijd op de Spinoza-markt gebracht, door kunstenaars, die op de ene of de andere manier door BDS werden ‘gegrepen’.
Thomas Hirschhorn, 2019
Zo beet Spinoza ook de Zwitserse kunstenaar Thomas Hirschhorn (geboren 1957) in zijn nekvel. In 2009 creëerde hij, in de stijl die hem kenmerkt, een Spinoza-car, een auto versierd en behangen met allerlei parafernalia die in verband kunnen worden gebracht met leven en werk van de Filosoof van Amsterdam. Dat deed hij uit pure bewondering, zoals expliciet te lezen staat op zijn website (www.thomashirschhorn.com/spinoza-car).
Een staaltje:
‘The work ‘Spinoza-Car’ is the work of a fan. It is the work of a fan of the philosopher Spinoza – this fan is me (...). I love the philosophy of Spinoza, and above all, his book Ethics. I love Ethics for its logic: to follow his implacable logic through the ‘Proposition’, ‘Definition’, ‘Scholium’ and ‘Corollary’ – is a moment of absolute intensity and never ending beauty. I love Spinoza for his universality, his strength and for the fact that he conceived the notion ‘God’ beyond religion. (...) I am for ever a fan of Spinoza, I – as every fan – love everything concerning Spinoza. I love him unconditionally, therefore I decided to do the Spinoza-Car. (‘Spinoza-Car’ was first shown as an ‘integrated work’ within ‘The Bijlmer Spinoza-Festival’, a ‘Presence’ and ‘Production’-work in public space, that I did in Amsterdam 2009.)
Zijn er nog filosofen die door een kunstenaar zo uitbundig werd geëerd? Hirschhorns ‘Spinoza op wielen’ werd ook tentoongesteld in Sint-Martens Latem in het museum Dhondt-Dhaenens (2020) en nadien in de Hortahal van het Busselse Bozar (2021). De Spinoza-car en het transport daarnaartoe is nog te bekijken op Facebook: www.facebook.com/watch/?v=742456133129490
Een staaltje:
‘The work ‘Spinoza-Car’ is the work of a fan. It is the work of a fan of the philosopher Spinoza – this fan is me (...). I love the philosophy of Spinoza, and above all, his book Ethics. I love Ethics for its logic: to follow his implacable logic through the ‘Proposition’, ‘Definition’, ‘Scholium’ and ‘Corollary’ – is a moment of absolute intensity and never ending beauty. I love Spinoza for his universality, his strength and for the fact that he conceived the notion ‘God’ beyond religion. (...) I am for ever a fan of Spinoza, I – as every fan – love everything concerning Spinoza. I love him unconditionally, therefore I decided to do the Spinoza-Car. (‘Spinoza-Car’ was first shown as an ‘integrated work’ within ‘The Bijlmer Spinoza-Festival’, a ‘Presence’ and ‘Production’-work in public space, that I did in Amsterdam 2009.)
Zijn er nog filosofen die door een kunstenaar zo uitbundig werd geëerd? Hirschhorns ‘Spinoza op wielen’ werd ook tentoongesteld in Sint-Martens Latem in het museum Dhondt-Dhaenens (2020) en nadien in de Hortahal van het Busselse Bozar (2021). De Spinoza-car en het transport daarnaartoe is nog te bekijken op Facebook: www.facebook.com/watch/?v=742456133129490
E. Bindervoet, S. Pfaeltzer, Spinoza’s achtbaan
Ook in de taal van Vondel (het Nederlands, voor wie hem niet kent...) bestaan er leuke Spinoza-boeken. Ik stel er graag één enkel voor en dat mag daarom geen ander zijn dan het leukste-Spinoza-boek-aller-tijden. Het werd in ‘Spinozaland’ uitgegeven op XL-formaat door de Wereldbibliotheek (Amsterdam, s.d.) en titelt, diepzinnig-Spinozaans, Spinoza’s achtbaan. De tekst werd geschreven door Erik Bindervoet en het boek werd even intelligent als mooi geïllustreerd door Saskia Pfaeltzer. Altijd een plezier om dit hebbeding te herlezen en te doorbladeren. Zo treft mij nu op blz. 25 een prozagedichtje over Spinoza dat ik de lezer graag cadeau doe:
|
Er zijn Spinozaprijzen, -premies, -bekers en -penningen. Er zijn Spinozakringen, -clubs en -verenigingen. Er is een Spinozacentrum voor neuro-onderzoek. Maar van Spinoza zelf is niks meer over. Zijn donkere krullen. Zijn eindeloze vragende wenkbrauwen. Hoe lang hij was. Of hoe klein. Hoe zijn stem klonk. Hoe hij rook. Hoe hij keek. Wat hij zag. |
|
In vier hoofdstukken loodsen schrijver en illustratrice de lezer (van 7 tot 77 jaar) op speelse wijze door Spinoza’s leven en filosofie. Jan Dullemondt, alter ego van Bindervoet verklapt in het laatste hoofdstuk hoe hij dat allemaal begrepen heeft. Merkwaardig én leuk om lezen.
Wie goed zoekt, vindt nog wel een exemplaar van dit bijzondere Spinoza-boek.
W. Schuermans
17.01.2023
