Collectie Matthys de Jongh
324 bibliofiele werken van en over Spinoza
Zutphen is een gezellig Nederlands stadje in het Noordoosten van de provincie Gelderland en telt ongeveer 38.000 inwoners. Het ligt aan de IJssel, een vitale handelsader, die bewoners van deze middeleeuwse hanzestad in het verleden welvaart en rijkdom bracht. Een tiental torens in de stad getuigen nog van oude handelsglorie en bezorgden Zutphen de bijnaam ‘Torenstad’. Minder of niet bekend is dat Zutphen ook een Spinoza-connection heeft. Een dubbele nog wel.
1 De eerste heeft te maken met de Zutphense Sint-Walburgiskerk, die in de 16de eeuw haar huidige laat-gothische vorm kreeg. Daar bevindt zich een unieke kettingbibliotheek, de Librije, een van de drie die in Europa bewaard zijn gebleven. Dat we haar vandaag nog kunnen bewonderen is mede de verdienste van bibliothecaris K.O. Meinsma (1865-1929). Deze nijvere en erudiete onderwijzer, afkomstig uit Deventer, was bovendien een eersteklas Spinozakenner. Hij schreef in 1896 een Spinozaboek, Spinoza en zijn kring. Historisch-kritische studiën over Hollandsche vrijgeesten, in meerdere talen vertaald en nog steeds door onderzoekers wereldwijd gelezen en geciteerd. Een prestatie!
2 De tweede connectie schuilt in de persoon van Matthys de Jongh. Deze Zutphenaar dreef gedurende vele decennia aan de Groenmarkt een bekend antiquariaat en genoot omwille van zijn professionaliteit alom waardering. De Jongh had ook interesse voor Spinoza en zijn filosofie. Meer dan twintig jaar speurde hij in Nederland en ver daarbuiten naar eerste drukken en oude edities van en over Benedictus Spinoza. Hij verzamelde een collectie die uiteindelijk 324 nummers telde en schreef er een wetenschappelijke catalogus bij. Een prestatie!
Jonathan Israel
In 2017 meende hij dat de tijd gekomen was om het wat rustiger aan te doen: hij deed zijn antiquariaat van de hand en zocht ook een nieuwe eigenaar voor zijn Spinozabibliotheek. Belangstelling te over! Zoals elke bibliofiel-verkoper had hij een ideale nieuwe eigenaar voor ogen: een koper, eerst en vooral, die de collectie samen zou houden, een koper, vervolgens, die bekwaam was de collectie in ideale omstandigheden te conserveren, en tenslotte, mocht het kunnen, een koper die bereid was zijn collectie voor onderzoekers open te stellen...
Heel wat eisen, maar die werden stuk voor stuk gehonoreerd door de nieuwe bezitter van De Jonghs collectie: niemand minder dan het Institute for Advanced Study in Princeton, waar ooit Spinozabewonderaar Einstein doceerde, en waar vandaag in de sectie History Jonathan Israel, eminent kenner van Spinoza en de Verlichting zijn thuisbasis heeft.
Dank
Onze bijzondere dank gaat uit naar Matthys de Jongh die ons de toestemming gaf om zijn wetenschappelijk beschrijving van de collectie op onze Spinozasite te publiceren. Zo wordt zijn werk als collectioneur en wetenschappelijke antiquaar alvast ook elektronisch ter beschikking gesteld van Spinoza-onderzoekers en bibliofielen.
Dank zijn wij ook verschuldigd aan het Institute for Advanced Study dat geen bezwaar had tegen de publicatie op onze website en ook toestond zijn naam als nieuwe eigenaar te vermelden.
1 De eerste heeft te maken met de Zutphense Sint-Walburgiskerk, die in de 16de eeuw haar huidige laat-gothische vorm kreeg. Daar bevindt zich een unieke kettingbibliotheek, de Librije, een van de drie die in Europa bewaard zijn gebleven. Dat we haar vandaag nog kunnen bewonderen is mede de verdienste van bibliothecaris K.O. Meinsma (1865-1929). Deze nijvere en erudiete onderwijzer, afkomstig uit Deventer, was bovendien een eersteklas Spinozakenner. Hij schreef in 1896 een Spinozaboek, Spinoza en zijn kring. Historisch-kritische studiën over Hollandsche vrijgeesten, in meerdere talen vertaald en nog steeds door onderzoekers wereldwijd gelezen en geciteerd. Een prestatie!
2 De tweede connectie schuilt in de persoon van Matthys de Jongh. Deze Zutphenaar dreef gedurende vele decennia aan de Groenmarkt een bekend antiquariaat en genoot omwille van zijn professionaliteit alom waardering. De Jongh had ook interesse voor Spinoza en zijn filosofie. Meer dan twintig jaar speurde hij in Nederland en ver daarbuiten naar eerste drukken en oude edities van en over Benedictus Spinoza. Hij verzamelde een collectie die uiteindelijk 324 nummers telde en schreef er een wetenschappelijke catalogus bij. Een prestatie!
Jonathan Israel
In 2017 meende hij dat de tijd gekomen was om het wat rustiger aan te doen: hij deed zijn antiquariaat van de hand en zocht ook een nieuwe eigenaar voor zijn Spinozabibliotheek. Belangstelling te over! Zoals elke bibliofiel-verkoper had hij een ideale nieuwe eigenaar voor ogen: een koper, eerst en vooral, die de collectie samen zou houden, een koper, vervolgens, die bekwaam was de collectie in ideale omstandigheden te conserveren, en tenslotte, mocht het kunnen, een koper die bereid was zijn collectie voor onderzoekers open te stellen...
Heel wat eisen, maar die werden stuk voor stuk gehonoreerd door de nieuwe bezitter van De Jonghs collectie: niemand minder dan het Institute for Advanced Study in Princeton, waar ooit Spinozabewonderaar Einstein doceerde, en waar vandaag in de sectie History Jonathan Israel, eminent kenner van Spinoza en de Verlichting zijn thuisbasis heeft.
Dank
Onze bijzondere dank gaat uit naar Matthys de Jongh die ons de toestemming gaf om zijn wetenschappelijk beschrijving van de collectie op onze Spinozasite te publiceren. Zo wordt zijn werk als collectioneur en wetenschappelijke antiquaar alvast ook elektronisch ter beschikking gesteld van Spinoza-onderzoekers en bibliofielen.
Dank zijn wij ook verschuldigd aan het Institute for Advanced Study dat geen bezwaar had tegen de publicatie op onze website en ook toestond zijn naam als nieuwe eigenaar te vermelden.
Klik hier om de collectie Matthys de Jongh te bekijken
Zeldzame genoegens
Spinoza (+1677) is een man van één systeem en twee meesterwerken. Ruim bekend is de Ethica. Zijn Theologisch-politiek traktaat van 1670 is , ten onrechte, minder populair. Veel minder. Beide werken zijn baanbrekende toppers in de filosofische wereldliteratuur. De eerste Nederlandse vertaling van het Theologisch-politiek traktaat is van de hand van de 17de-eeuwse meestervertaler Glazemaker, van Vlaamse komaf en bevriend met de auteur. Die verscheen pas in 1693. Spinoza waagde het bij leven niet (in het ‘tolerante Holland’?) om de vertaling van zijn vriend in druk te geven...
Op de foto: een uiterst zeldzaam exemplaar van die vertaling. De rechtgeaarde bibliofiel geniet die schat, bijna een kwart-millennium geleden gedrukt, als een zeldzame XO cognac: met respect en met zuinige beetjes, maar wel met één zintuig minder...
Op de foto: een uiterst zeldzaam exemplaar van die vertaling. De rechtgeaarde bibliofiel geniet die schat, bijna een kwart-millennium geleden gedrukt, als een zeldzame XO cognac: met respect en met zuinige beetjes, maar wel met één zintuig minder...
|
|
Rare pleasures
Spinoza (+ 1677) is a man of one system and two masterpieces. His Ethics is widely known, his Theological-Political Treatise of 1670 is unfairly less popular. Both works are groundbreaking toppers in philosophical world literature. The first Dutch translation of the Theological-political treatise by the 17th century master translator Glazemaker, of Flemish descent and a friend of the author, first appeared in 1693. During his lifetime Spinoza did not dare (in ‘tolerant Holland’?) to publish the translation of his friend.
Photos: an extremely rare copy of that translation. The authentic bibliophile enjoys this treasure, printed more than a millennium ago, as a rare XO cognac: with respect and in small portions, albeit with one less sense ...
Photos: an extremely rare copy of that translation. The authentic bibliophile enjoys this treasure, printed more than a millennium ago, as a rare XO cognac: with respect and in small portions, albeit with one less sense ...
De Koran-vertaling van J.H. Glasemaker (1698)
De Koran en de Christelijke Bijbel behoren tot mondiale wijsheidsliteratuur, jazeker. Maar: zij zijn in de loop van de geschiedenis de directe oorzaak geweest van misdaden van de ergste soort. De Koran is daartoe nog dagelijks een bron van inspiratie.
Er is over Spinoza een historisch onbewezen verhaaltje (als zovele andere over deze man) als zou hij het O.T., het N.T. en de Koran in één band hebben laten binden. Als dat echt is gebeurd dan zal het zeer waarschijnlijk wel een Latijnse Koran-versie zijn geweest. De Koran-vertaling (uit het Frans) van zijn vriend J.H. Glasemaker heeft Spinoza (+1677) niet gekend want die verscheen eerst in 1698.
Hieronder mijn exemplaar van Glasemakers vertaling. Uitstekend bewaard maar helaas niet in een 17de eeuwse band.
Er is over Spinoza een historisch onbewezen verhaaltje (als zovele andere over deze man) als zou hij het O.T., het N.T. en de Koran in één band hebben laten binden. Als dat echt is gebeurd dan zal het zeer waarschijnlijk wel een Latijnse Koran-versie zijn geweest. De Koran-vertaling (uit het Frans) van zijn vriend J.H. Glasemaker heeft Spinoza (+1677) niet gekend want die verscheen eerst in 1698.
Hieronder mijn exemplaar van Glasemakers vertaling. Uitstekend bewaard maar helaas niet in een 17de eeuwse band.
|
Mahomets Alkoran (J.H. Glasemaker) - Bust Voltaire
|
The translation of the Quran by J.H. Glasemaker (1698)
The Quran and the Christian Bible belong to global wisdom literature. However, they have been the direct cause of crimes of the worst kind throughout history. The Koran is still a source of inspiration for this every day.
There is a historically unproven story about Spinoza (like so many others about this man) that tells us that he owned a copy of the O.T., the N.T. and the Koran bound in one single binding. If this is a true story it must have been a Latin Quran version. Spinoza (+1677) did not know the Koran translation (from the French) by his friend J.H. Glasemaker, because it first appeared in 1698.
Above my copy of Glasemaker's translation. Excellently preserved, but unfortunately not in a 17th century binding.
There is a historically unproven story about Spinoza (like so many others about this man) that tells us that he owned a copy of the O.T., the N.T. and the Koran bound in one single binding. If this is a true story it must have been a Latin Quran version. Spinoza (+1677) did not know the Koran translation (from the French) by his friend J.H. Glasemaker, because it first appeared in 1698.
Above my copy of Glasemaker's translation. Excellently preserved, but unfortunately not in a 17th century binding.
Eerste Duitse vertaling van het TIE en het TP
|
SPINOZA, Baruch (1732-1677)
Zwey Abhandlungen über die Kultur des menschlichen Verstandes und über die Aristokratie und Demokratie. Herausgegeben und mit einer Vorrede begleitet von S.H.Ewald. Leipzig, in der von Schönfeldschen Handlung 1785. Small 8vo. XVI,96,242,IV,243-246,V-VIII,247-248,257-263p., some errors in pagination and somewhat disorderly bound, but complete. Contemp. calf, gilt back with red label, decorated endpapers, little rubbed, upper cover somewhat dented. Browned. (#32740) First German edition of De intellectus emendatione and Tractatus politicus, translated from the Latin of the Opera posthuma. Translated by Schack Hermann Ewald (1745-1824), a court clerk and freemason from Gotha who also translated the Tractatus theologico-politicus and Ethica into German, published 1787-93 as Spinoza's Philosophische Schriften. *Kingma & Offenberg 27. Van der Linde 29. Spinoza-Bibliografie 6631. Not in Wolf or Spinozahuis. € 1500 - Aangeboden (10.01.23) door Antiquariaat Matthijs de Jongh (Zutphen, Nederland). |
|
|
HOBBES, Thomas (1588-1679)
Leviathan: of van de stoffe, gedaente, ende magt van de kerckelycke ende wereltlycke regeeringe.
Tot Amsterdam, by Jacobus Wagenaar, 1667.
[XVI],744,[64]p. With an engraved frontispiece, engraved portrait and folding table. Contemp. overlapping vellum, some dust soiling. Mild browning throughout, some gatherings heavier due to paper quality, as is usual for this book. (#32652)
Tot Amsterdam, by Jacobus Wagenaar, 1667.
[XVI],744,[64]p. With an engraved frontispiece, engraved portrait and folding table. Contemp. overlapping vellum, some dust soiling. Mild browning throughout, some gatherings heavier due to paper quality, as is usual for this book. (#32652)
|
|
|
|
First Dutch edition, first issue. This translation has been attributed to Abraham van Berckel (or Berkel) (1639/40-1686), a physician, classicist and freethinker, and a good friend of Spinoza. It was forbidden by the Court of Holland on 19 July 1674 as ‘blasphemous and pernicious for the soul'.
Hobbes' influence on Spinoza's political ideas seems indisputable. A Latin translation of Leviathan appeared in 1668 in Amsterdam when Spinoza was working on his Tractatus, and he had a copy of Hobbes' De cive in his library.
*Macdonald & Hargreaves 47. Knuttel, Verboden boeken 185
€ 3500 - Aangeboden (10.01.23) door Antiquariaat Matthijs de Jongh (Zutphen, Nederland).
***
Hobbes' influence on Spinoza's political ideas seems indisputable. A Latin translation of Leviathan appeared in 1668 in Amsterdam when Spinoza was working on his Tractatus, and he had a copy of Hobbes' De cive in his library.
*Macdonald & Hargreaves 47. Knuttel, Verboden boeken 185
€ 3500 - Aangeboden (10.01.23) door Antiquariaat Matthijs de Jongh (Zutphen, Nederland).
***
|
Mijn exemplaar van deze 17de editie, met lederen opbergdoos (zie foto’s) kreeg in de loop van vorige eeuw een nieuwe band. Het is een volledig exemplaar met gaaf binnenwerk en vrij van geschreven notities.
Zoals in de beschrijving boven aangegeven, werd dit boek in 1674 in de Rolzaal van het Hof van Holland (den Haag), samen met Spinoza’s Tractatus theologico-politicus en nog enkele andere gevaarlijke boeken verboden. (Lees hierover meer: Leven / Baruch de outcast). |
|
DESCARTES, René (1596-1650)
Brieven, aan veele hoog-geagte personen, van verscheide ampten, geschreven: handelende van de over-natuur-kunde, natuur-kunde, zede-kunst, genees-kunst, wis-kunst, zang-kunst, en werk-daad, enz. Zijnde ten hoogsten dienstig, om de voorgaande werken des schrijvers te verligten, en duidelijker te doen verstaan. Door Renatus Des-Cartes beschreven: en van J.H. Glasemaker vertaalt.
t'Amsterdam, by Jan ten Hoorn 1692.
3 parts in 1 volume, the first 2 parts continuously paginated. 4to. [VIII],664,268p. With numerous woodcut figures in the text. Contemp. vellum. With the bookplate of the well-known Amsterdam book collector Bob Luza. (#32603)
Brieven, aan veele hoog-geagte personen, van verscheide ampten, geschreven: handelende van de over-natuur-kunde, natuur-kunde, zede-kunst, genees-kunst, wis-kunst, zang-kunst, en werk-daad, enz. Zijnde ten hoogsten dienstig, om de voorgaande werken des schrijvers te verligten, en duidelijker te doen verstaan. Door Renatus Des-Cartes beschreven: en van J.H. Glasemaker vertaalt.
t'Amsterdam, by Jan ten Hoorn 1692.
3 parts in 1 volume, the first 2 parts continuously paginated. 4to. [VIII],664,268p. With numerous woodcut figures in the text. Contemp. vellum. With the bookplate of the well-known Amsterdam book collector Bob Luza. (#32603)
|
|
|
Second Dutch edition. The first volume of the original French edition of Descartes' correspondence appeared 1657, the second volume 1663 and the third volume 1667. The first two volumes of the first Dutch edition appeared 1661, the third volume 1684. The present edition also served as the fourth volume of Descartes' Alle de werken.
*Van Otegem p.614-617. Glazemaker 20.
€ 2500 - Aangeboden (10.01.23) door Antiquariaat Matthijs de Jongh (Zutphen, Nederland).
*Van Otegem p.614-617. Glazemaker 20.
€ 2500 - Aangeboden (10.01.23) door Antiquariaat Matthijs de Jongh (Zutphen, Nederland).
DESCARTES, René (1596-1650)
Principia philosophiae: of beginselen der wijsbegeerte ... Als mede een nette verhandeling vande verhevelingen, neffens dat van ‘t licht: en ‘t voornaamste der zinnen .... van J.H. Glasemaker, vertaalt.
t‘Amsterdam, by Jan ten Hoorn 1690.
3 parts in 1 volume. 4to. [XXVIII],380,[16], [II],118, 76,[8]p. With an engraved frontispiece, engraved portrait and numerous woodcut figures in the text. Contemp. vellum. Fine copy. (#29236)
Principia philosophiae: of beginselen der wijsbegeerte ... Als mede een nette verhandeling vande verhevelingen, neffens dat van ‘t licht: en ‘t voornaamste der zinnen .... van J.H. Glasemaker, vertaalt.
t‘Amsterdam, by Jan ten Hoorn 1690.
3 parts in 1 volume. 4to. [XXVIII],380,[16], [II],118, 76,[8]p. With an engraved frontispiece, engraved portrait and numerous woodcut figures in the text. Contemp. vellum. Fine copy. (#29236)
|
|
|
|
Second Dutch edition of the Principia philosophiae, first published in Latin in 1644 and in French in 1647. The first Dutch edition was published in 1657 by Jan Rieuwertz, but that edition did not include the two additional pieces.
This edition is a line-by-line reprint of Rieuwertz' edition. It was made-up of two different prints, one by Jan ten Hoorn, the other by his brother Timotheus. Both had started printing this edition, but considering the hight costs of making the illustrations they agreed to mix their prints and to publish it as one edition. The origins of the gatherings of the two prints can easily be distinguished by the size of the page numbers.
*Van Otegem p.325-331 (fingerprint of 1690b). Glazemaker 16.
€ 2000 - Aangeboden (10.01.23) door Antiquariaat Matthijs de Jongh (Zutphen, Nederland).
This edition is a line-by-line reprint of Rieuwertz' edition. It was made-up of two different prints, one by Jan ten Hoorn, the other by his brother Timotheus. Both had started printing this edition, but considering the hight costs of making the illustrations they agreed to mix their prints and to publish it as one edition. The origins of the gatherings of the two prints can easily be distinguished by the size of the page numbers.
*Van Otegem p.325-331 (fingerprint of 1690b). Glazemaker 16.
€ 2000 - Aangeboden (10.01.23) door Antiquariaat Matthijs de Jongh (Zutphen, Nederland).
