Si jam via, quam ad haec ducere ostendi, perardua videatur, invenire tamen potest. Et sane ardua debet esse, quod adeo raro reperitur. Qui enim posset fieri, si salus in promptu esset, et sine magno labore reperiri posset, ut ab omnibus fere negligeretur ? 'Ook al schijnt de weg daarheen die ik getoond heb uiterst moeilijk, gevonden kan hij worden. En behoorlijk moeilijk moet het zijn wat toch zo zelden wordt gevonden. Hoe kan het anders verklaard worden, als het heil binnen handbereik zou liggen en zonder moeite zou kunnen worden ingehaald, dat het bijna door iedereen wordt verwaarloosd?' Sed omnia praeclara tam difficilia quam rara sunt Maar al wat de moeite loont is even moeilijk als zeldzaam 1 Spinoza Latinist Spinoza was een uitstekend kenner van de Latijnse literatuur en een bewonderaar van de Stoïcijn Cicero: dat is hier te merken. Spinoza citeert vaak antieke auteurs (meestal zonder hun namen te noemen) maar meestal met een nuance of een toevoeging. Dit is ook hier het geval. Hij citeert hier Cicero die in zijn De officiis schreef: Omnia praeclara rara Wat de moeite loont is zeldzaam Daarmee geeft de grote Romeinse retor aan dat al wat in het leven de moeite waard is ook zeldzaam is. Een stoïcijnse levenswijsheid die ons aanspoort niet al te makkelijk en al te lichtvaardig vrede te nemen met wat voor het grijpen ligt: het meest interessante en het meest waardevolle ligt vaak niet binnen handbereik.... Spinoza bewerkt het citaat van Cicero door het toevoegen van 3 woorden waarvan het belangrijkste 'difficilia' is: tam difficilia quam rara even moeilijk als zeldzaam We maken hier kennis met een typische werkwijze van Spinoza. Zijn werk staat bol van Latijnse citaten en is in belangrijke mate samengesteld uit ideeën en concepten van voorgangers. Spinoza's originaliteit bestaat vooral in de wijze waarop hij die in zijn filosofisch systeem integreert. 2 Toevoeging van het woord difficilia Hoe de toevoeging van het bijvoeglijk naamwoord difficilia interpreteren? De weg naar het geluk is niet gewoon moeilijk, maar uiterst moeilijk (perardua...). Aan welke moeilijkheden dacht Spinoza zo al? Misschien ook wel aan de volgende: 2.1 de moeilijkheidsgraad van zijn eigen filosofie: a) Spinoza kon op verschillende punten zijn filosofie niet op een bevredigende wijze (d.w.z .claire et distincte) formuleren... Enkele voorbeelden:
2.2 de moeilijkheidsgraad van de presentatie: Zijn doelpubliek was op de eerste plaats zijn geleerde tijdgenoten die in het Latijn dachten en schreven. Zijn geometrische betoogtrant die de tijdsgeest volgde was geen (groot) probleem voor geleerde tijdgenoten, maar voor hedendaagse lezers blijkt het al te vaak een drempel van formaat. 2.3 de moeilijkheidsgraad van de praktische toepassing: Het toepassen van zijn ethiek zoals beschreven in deel 4 en 5 is lang geen makkelijke zaak. Spinoza schrijft ons een medicijn tegen passies voor waarvan vermoedelijk weinigen kunnen zeggen dat het leidt tot de gelukzaligheid die hij belooft. Het is trouwens niet eens zeker dat Spinoza er zelf in slaagde zijn voorgespiegelde weg tot aan het eind te bewandelen (cfr. Delbos)... |
AuteurWilly Schuermans (...) uitgaande van den gezonden stelregel, dat men zich niet boven SPINOZA verheven moet achten voor en aleer men hem begrepen heeft. Willem Meijer (1903) SKL (Spinoza kring Lier)
Platform voor de studie en de verspreiding van het gedachtegoed van Benedictus Spinoza (1632-1677) Doorzoek de hele blog alfabetisch op titels en persoonsnamen.
Categorieën
Alles
Foutje ontdekt in een blogbericht? Meld het op
[email protected] Mijn andere sites! |