Marc Halévy, Citations de Spinoza expliquées, Eyrolles, Paris, 2013, 178 blz., paperback, € 10
(ISBN 9872212556025)
​
De auteur Marc Halévy, docteur et chercheur, bestudeert om de kost les sciences de la complexité et la physique des processus, en is expert in noétique (kenleer). Nou ja, meer dan een mond vol.
De uitgeverij Eyrolles publiceert een reeks die Eyrolles pratiques gedoopt werd. In die reeks worden filosofen via citaten uit hun werk aan de lezer voorgesteld. De magazine-format, waarvoor de reeks koos, geeft de lezer wat de titel belooft: citaten, uitgelegd door wat de uitgeverij op het achterplat un auteur specialiste noemt. In die reeks publiceerde Halévy eerder reeds een deeltje Citations de Nietzsche expliquées.

Voor gehaaste lezers
Nu de beurt dus aan Spinoza. Na een proloog, volgen zeven hoofdstukjes en een epiloog. De proloog brengt een synthese van de Mens, het Werk en de Ideeën (10 blz.). Wel erg kort door de bocht, maar toch leerrijk. In de epiloog wordt losjes gemediteerd over Spinoza et nous (2 blz.).
De zeven hoofdstukjes groeperen een reeks citaten van Spinoza over : Joi, Dieu, Esprit, Destin, Vertu, Amour, Vie. Die citaten, hoofdzakelijk uit de Ethica en het Theologisch- politiek traktaat, worden uitgelegd en voorzien van commentaar. In vele gevallen is de uitleg, die soms in meer dan een betekenis te denken geeft, overwoekerd door beschouwingen, hoewel niet oninteressant, van de auteur.
Dit boekje hoort thuis in reeksen die gemaakt worden voor gehaaste lezers: Russisch zonder moeite, Fysica voor dummies, A Short history of…, Hegel in comics, Einstein in 30 minuten…

Opstapje
Wie min of meer vertrouwd is met de filosofie van Spinoza, kan met dit boekje zijn voordeel doen: hier en daar raapt die wel een parel op, of botst op een explication die onverwacht is. Wie van plan is zich grondiger in Spinoza te verdiepen, kan dit boekje gebruiken als een leuk opstapje. In alle andere gevallen lijkt het geen aanrader: het zal voor een gelegenheidslezer nooit meer zijn dan een verzameling disparate weetjes, die weliswaar wat leert over de bomen van Spinoza, maar zijn bos verbergen. 
Bijzonder ergerlijk: de auteur vermeldt niet precies waar de citaten in het werk van Spinoza kunnen worden gevonden. Dat doet het vermoeden rijzen dat hij de quotes uit een of andere citatenverzameling plukte... Zo schuift de docteur en chercheur enkele citaten in Spinoza's schoenen die in werkelijkheid van een andere auteur zijn: zo is bijvoorbeeld het citaat op blz. 141 niet van Spinoza maar van... Nietszsche.
Mooi uitgegeven dat wel, goedkoop ook, en, voor wie er nog belang in stelt: garen genaaid. 

​Adrien Baillet, La vie de Monsieur Descartes, suivi de Abrégé de la vie de M. Baillet, par Bernard de laMonnoye, Editions Des Malassis, 2012, 1064 blz, € 45.
(ISBN 9872849903035)

"Il faut partir de Descartes et mener cette belle doctrine jusqu'a Spinoza"
ALAIN, 5 décembre 1946
​
Descartes… Spinoza… Descartes én Spinoza!
Wie zich aan de studie van Spinoza waagt en Descartes verwaarloost, kan beter zijn pen (of PC) aan de wilgen hangen. Een nieuwe gelegenheid om zich in Cartesius te verdiepen: een heruitgave, een complete versie, van de eerste biografie van René Descartes is weer beschikbaar. Een monument van een uitgave: royaal formaat, hagelblank papier, fraaie, grote leesletter, mooie mise-en-page, marginale noten incluis… Wie er de centen en de leesmoed voor over heeft, aarzele niet!

Kasteelbibliotheek
Wie was Baillet (1649-1706) ? Hij studeerde theologie en werd in 1676 priester gewijd. Hij hield al snel zijn priesterambt voor gezien en vond de job van zijn leven: in 1680 werd hij bibliothecaris van Chrétien-François de Lamoignon, advocaat-generaal bij het Parlement van Parijs. Die stamde uit een voorname ambts-adellijke familie en verbouwde en bewoonde het Château de Bâville in de gemeente Saint-Chéron (Essonne, Ile-de-France). In diens dienst mocht hij er studeren en de kasteelbibliotheek inventariseren. Dat deed hij in een publicatie van 32 delen! Die belangrijke bibliotheek kwam later terecht (en goed terecht) in het British Museum.
Hij stierf in 1706, vrij jong, in dienst van de Lamoignon. Zijn studiewerk resulteerde in theologische en historische publicaties. Baillet, een ijverig en ascetisch man, was een vrijgevochten denker die op theologisch vlak geenszins alle theologische leerstukken van zijn tijd accepteerde. Hij schreef zelf diverse theologische geschriften, een reeks heiligenlevens en historische werken. Meerdere van die werken kwamen in de Index libri prohibitorum terecht. Nu kan zijn hagiografische activiteit aanleiding zijn om negatieve gedachten te koesteren over zijn biografie van Descartes. Is het een biografie? Is het een platte hagiografie? Jawel, zijn biografie is vanuit een bewondering, zelfs verering geschreven, maar verwordt daardoor niet tot een hagiografie van Descartes. Baillet is zeker niet blind voor ‘s mans gebreken en schrijft historische objectiviteit in zijn vaandel. Dat biograaf Baillet zijn taak niet zo slecht deed, bewijst het feit, dat zijn boek voor alle latere biografen, tot op de dag van vandaag, gefundenes Fressen is.

Klassieke Frans
Niet alleen leest u in dit boek over leven en werken van Descartes, ook de genese van zijn gedachten en zijn filosofie komen aan bod. Jammer dat in deze editie een goede introductie en een begeleidend notenapparaat ontbreken. Maar dat was niet de bedoeling van de uitgever, die in de eerste plaats in één deel, een nieuwe en volledige uitgave ter beschikking van de lezer wilde stellen.
Het majestueuze, klassieke Frans van Adrien Baillet, zal hier en daar een woord presenteren dat niet meer gangbaar is, of soms vernuftig geconstrueerde zinnen produceren die het best een keer herlezen worden, maar laat dat geen hinderpaal zijn om dit imposante boek te lezen van voorplat tot achterplat of het te raadplegen. Daartoe bevat het overigens een zeer degelijke Table chronologique de la vie de M. Descartes en een Table de Matières (alleen van het tweede deel) beide van de hand van de auteur.