<< pagina 3
|
… Schrift en ook de ware grondbeginselen van de Staat in het algemeen aangaan, behandeld worden.
Uit dezelfde drang en naarstigheid zijn ook alle geschriften ontsproten die in dit boek zijn gebundeld en die wij hier onder de titel Schriften van B.D.S. aan de lezer aanbieden. Dat is alles van enige waarde wat wij uit zijn nagelaten papieren en uit enige afschriften die zich in het bezit van zijn vrienden en bekenden bevonden, hebben kunnen verzamelen. Het is mogelijk dat er zich bij de ene of bij de andere nog wel iets van onze schrijver te vinden is, dat hier niet is opgenomen. Maar ga er maar vanuit dat zich daarin niets zal bevinden, dat hier niet meerdere malen gezegd zal zijn. Tenzij misschien een klein Geschrift over de Regenboog, waarvan we weten dat hij het gemaakt heeft, en dat, zo hij het al niet verbrand heeft – zoals sommigen geloven – mogelijk bij de ene of de andere berust, zonder dat wij er weet van hebben. De naam van onze schrijver is op de titelpagina en elders alleen met zijn initialen vermeld, wat geen andere reden heeft dan dat hij, kort voor zijn overlijden, uitdrukkelijk gewenst heeft dat men zijn naam op de Ethica – die hij ons opdroeg uit te geven – niet zou vermelden, zonder daar echter een reden voor op te geven. Naar ons oordeel is er geen andere reden daarvoor geweest dan dat hij niet gewild heeft dat zijn wetenschap naar hem … |
pagina 5 >>
|
§ 1 Toelichting
(...) Uit dezelfde zucht en naerstigheit (…): Jelles vermeldt hier nog maar eens deze karaktertrek van Spinoza. Jelles spaart zich geen moeite om zijn vriend op te hemelen en te verdedigen. Geen biograaf die het verzuimt Jelles na te praten. Hij is in deze zowat de eerste directe getuige, alle andere gelijkaardige beweringen gaan vrijwel zeker op hem terug.
(…) een klein Geschrift van de Regenboog (…) : de regenboog is een atmosferisch verschijnsel dat onderzoekers al boeit van in de Oudheid. De opbloei van de optica in de 16de en 17de eeuw bracht het fenomeen weer in de belangstelling. Ook Descartes schreef een studie over de regenboog.
(…) zo hy ’t niet verbrant heeft (…): In Spinoza’s kringen werd algemeen geloofd dat het geschrift door de auteur verbrand werd.
Lodewijk Meijer nuanceert de Nederlandse tekst in zijn vertaling:
(...) Tractatulus de Iride, quem ante aliquot annos, ut quibusdam notum, composuit, quique, nisi eum igni tradidit, ut probabile est, alicubi delitescit.
Voor Meijer is :
In de 19de eeuw werd evenwel een boekje uit 1687 ontdekt, uitgegeven in Den Haag, dat twee geschriften bevatte:
____
(1) J.M. Petry, Spinoza’s Algebraic calculation of the Rainbow & Calculation of chances, Dordrecht, 1985.
(…) een klein Geschrift van de Regenboog (…) : de regenboog is een atmosferisch verschijnsel dat onderzoekers al boeit van in de Oudheid. De opbloei van de optica in de 16de en 17de eeuw bracht het fenomeen weer in de belangstelling. Ook Descartes schreef een studie over de regenboog.
(…) zo hy ’t niet verbrant heeft (…): In Spinoza’s kringen werd algemeen geloofd dat het geschrift door de auteur verbrand werd.
Lodewijk Meijer nuanceert de Nederlandse tekst in zijn vertaling:
(...) Tractatulus de Iride, quem ante aliquot annos, ut quibusdam notum, composuit, quique, nisi eum igni tradidit, ut probabile est, alicubi delitescit.
Voor Meijer is :
- a) het geschrift geschreven voor enkele jaren (aliquot annos), dus enkele jaren voor Spinoza’s overlijden in 1677;
- b) het bestaan van het geschrift is enkelen bekend; voor Jellis meer algemeen bekend: ‘gelijk men weet’.
- c) de verbranding van het geschrift acht hij ‘probabile’, d.i. waarschijnlijk.
In de 19de eeuw werd evenwel een boekje uit 1687 ontdekt, uitgegeven in Den Haag, dat twee geschriften bevatte:
- Stelkonstige reeckening van den Regenboog, Dienende tot naedere samenknoping der Natuurkunde met de Wiskonsten
- Reeckening van kanssen. Vraagstukken.
____
(1) J.M. Petry, Spinoza’s Algebraic calculation of the Rainbow & Calculation of chances, Dordrecht, 1985.
§2 Toelichting
(…) ’t welk om geen andere reden is gedaan (…): Jelles deelt de lezer mee, dat het Spinoza’s wens was om zijn Zedekunst (zijn Ethica) te laten drukken en om dat naamloos te doen. Spinoza’s vrienden gaven niet op correcte wijze gevolg aan de wens van hun vriend:
(…) reden…dewelke naar ons oordeel geen andere heeft geweest (…): Jelles geeft hier zijn mening. Ze wordt ook door Lodewijk Meyer overgenomen, die er dus blijkbaar mee instemde. Jelles steunt zijn verklaring op enkele teksten van Spinoza:
- niet de Zedekunst alleen wordt in drukgegeven maar ook andere weergevonden (onvoltooide) geschriften. Bovendien worden de teksten ook vertaald. Was dat wel de wil van Spinoza?
- de vraag naar naamloosheid werd evenmin gehonoreerd: Jelles, Meyer, Rieuwertz cs. besloten de NS/OP te laten verschijnen met de initialen B.D.S. op de titelbladzijde. De eerder genoemde doelgroepen tot wie die NS/OP zich richtte (zie synthese van §1) wisten maar al te goed wie schuil ging achter de initialen B.D.S.
(…) reden…dewelke naar ons oordeel geen andere heeft geweest (…): Jelles geeft hier zijn mening. Ze wordt ook door Lodewijk Meyer overgenomen, die er dus blijkbaar mee instemde. Jelles steunt zijn verklaring op enkele teksten van Spinoza:
- E IV, 25: ‘…Wie andere mensen bijstaat met raad en daad om samen het hoogste goed te bereiken, die wil door hen bemind worden, niet bewonderd....’
- E III, Definities 44 na stelling 59: ambitio (Lat.) wordt door Jelles vertaald als ‘roemzucht’. Andere vertalers kozen voor ‘eerzucht’ (van Suchtelen), ‘gunstigstemmerij ‘ (!) (C. Vermeulen).
- Waarom vroeg Spinoza uitdrukkelijk zijn Ethica naamloos uit te geven? Hoe moet dit posthuum ‘caute’ worden geduid?
- Waarom honoreerden de vrienden van Spinoza de wens van Spinoza niet?
<< pagina 3
|
Titelpagina
|
pagina 5 >>
|
