Henri Bergson, filosoof, Nobelprijs literatuur 1927: klare taal!

Henri Bergson (1859-1941)

(…) le commentaire est agréable aux esprits stériles.  (…) Les esprits créateurs, eux, sautent sur les oeuvres des autres pour bondir vers d’ autres pensées, d’ autres phrases, d’ autres images. Ils vont du créé au créant.
Charles Dantzig, Dictionnaire égoïste de la littérature française, Paris, 2005, p. 205.
 
Franse uitgevers krijgen wederom wat belangstelling voor Henri Bergson (1859-1941). Deze wat vergeten Franse filosoof, Nobelprijswinnaar 1927, kon ook met kritisch oog naar zijn eigen vak kijken. Uit een toespraak  gehouden op 2 maart 1919 lichten wij een fragmentje(1). In de nadagen van de Grote Oorlog en aansluitend bij de eeuwenoude rivaliteit tussen Duitsland en ‘la Grande Nation’ , plaatst Bergson de heldere Franse filosofie tegenover de duistere Duitse.
In een bedrijf waar (schijn)geleerdheid en onverstaanbaarheid nog al te vaak beschouwd worden als kenmerken van diepzinnigheid kan dit tekstje een spiegeltje voorhouden.
 
(…)’ Om het alleen maar te hebben over filosofie, het is niet te onzent dat men die bezaaid heeft met technische, barbaarse woorden die zich tussen haar en het publiek stellen. Onze grootste denkers, te beginnen met Descartes, hebben geoordeeld dat er geen filosofische gedachte bestaat, hoe diepzinnig of subtiel ook, die zich niet laat uitdrukken of niet moet gesteld in de taal van iedereen. Op die wijze kon de filosofie zich verspreiden in de hele natie. De natie heeft er bij gewonnen. De filosofie ook, want in plaats van zich te amuseren, alleen en met zichzelf, om fragiele systemen op te bouwen, waarin altijd gebakken lucht en vaak ook absurditeit, onderwierp ze zich zo aan de controle van het gezond verstand, terwijl ze tegelijkertijd zichzelf bevruchtte door het contact met wetenschap, letterkunde en kunst. Zij  is er in geslaagd voortdurend nieuwe gedachten te genereren ‘ (…)
 
Ook Spinoza had het wel eens over het spreken van ‘de taal van het volk’, om zoveel lezers als mogelijk te bereiken en, naar hij beweerde, zijn eigen geluk te vergroten. Een bewering voor de galerij, zoals Spinoza er nog wel meer deed.
____
(1) C. Bouglé, P. Gastinel, Quest-ce que l’ Esprit français?, Paris 1920, p.65.

---

---