voor Manja Burgers Een gulle hand schonk mij enkele dagen geleden een in het Duits gesteld Spinoza-Brevier. Een leuk boekje dat in 1912 in Berlijn werd gepubliceerd door Dr. Arthur Liebert (1878-1946), die zijn joodse naam Levy in Liebert veranderde toen hij zich in 1905 bekeerde tot het protestantisme. Het boekje werd opgedragen aan zijn leermeester Wilhelm Dilthey wiens colleges hij volgde op de Friedrich-Wilhelms-Universität van Berlijn. Hij werd er zelf in 1925 ook filosofieprofessor. Het was Liebert die het Kant Gesellschaft, opgericht in 1904 door Hans Vaihinger, internationale uitstraling gaf. Vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog vluchtte hij naar Birmingham (Engeland). Kort voor zijn overlijden in 1946 keerde Liebert terug naar Berlijn. Zijn Spinoza-brevier had succes en werd, voor de machtsgreep van de nazi’s, nog twee maal heruitgegeven (1). Ondank zijn 105 jaar ziet mijn eerste druk er nog uitstekend uit. Het stamt uit de bibliotheek van de nu bejaarde professor Manfred Walther, gewaardeerd Duits Spinoza-expert: habent sua fata libelli… Goethe vs. Spinoza Samensteller Liebert liet de bloemlezing voorafgaan door twee gedichten van Goethe. Hij plaatst zich zo in de stoet Duitsers die graag Goethe in verband brengen met Spinoza. Maar dat is een nogal gewaagde onderneming. De wereldbeschouwing van de Olympiër is altijd al erg syncretisch geweest en tegen het eind van zijn leven aan wordt het nog een tikkeltje complexer. Toch zijn er heel wat ‘vernuftelingen’ die een wereldbeschouwelijk etiket, ook een spinozistisch, op Goethe willen kleven. Het is trouwens niet eens zo moeilijk om in de verzamelde werken van Goethe wat verzen op te spitten die gebruikt kunnen worden om kaduke theorieën op te bouwen die, naar wens van de puzzelaar, aantonen dat Goethe een vrijzinnig christen was, of, op latere leeftijd, een jood, een moslim, een parsi of zelfs hindoe… (2) Ik vertaal niettemin de twee geciteerde wereldbeschouwelijke gedichten. Liebert publiceerde de gedichten niet in chronologische orde.
Beide gedichten stammen uit Goethes latere leven. Het Proemion (proloog) van 1826 heeft geen directe aanknopingspunten met Spinoza’s. Liebert had het in zijn Brevier best achterwege gelaten. Dat is niet het geval voor de verzen van 1812: die verwijzen duidelijk naar zijn voorkeur (althans hic et tunc) voor de opvatting van een immanente God en een verwevenheid van God en natuur. Hier steekt Spinoza (wellicht) zijn neus tussen Goethes deur. _____ (1) A. Liebert, Spinoza-Brevier, zusammengestellt und mit einem Nachwort versehen, 1912, Berlin, 190 + 2 blz. Heruitgegeven, toen het in Duitsland nog mogelijk was, in 1918 en 1933. (2) Op Youtube vindt je zelfs enkele filmpjes, gepresenteerd door professor doctor Katharina Mommsen die boudweg beweert dat Goethe een moslim was. Zij leest evident Goethes werken als haar Koran: verstand op nul en blik op Allah. Ja, die professoren… ze komen in alle maten en gewichten! Wil je deze malle tante beluisteren, bekijk dan onderstaand filmpje. Lees ook Arthur Liebert: Spinoza-brevier - Nawoord in de rubriek Te Gast: Oude interpreten.
Comments are closed.
|
AuteurWilly Schuermans (...) uitgaande van den gezonden stelregel, dat men zich niet boven SPINOZA verheven moet achten voor en aleer men hem begrepen heeft. Willem Meijer (1903) SKL (Spinoza kring Lier)
Platform voor de studie en de verspreiding van het gedachtegoed van Benedictus Spinoza (1632-1677) Doorzoek de hele blog alfabetisch op titels en persoonsnamen.
Categorieën
Alles
Foutje ontdekt in een blogbericht? Meld het op
[email protected] Mijn andere sites! |