Intuïtie komt van het Latijnse woord intueri. Dat betekent zien in iets, schouwen in iets. Het begrip duidt er alvast op dat er gekeken wordt in iets, niet naar iets. Dat er dus naar binnen toe iets bekeken wordt, alsof het doorzichtig is. Welke betekenis wordt in onze mooie taal aan dit woord gehecht? We slaan dat even na. Eerst ad fontes. We gaan te rade bij een Zeeuwse Vlaming, onze goede, oude J.H. Van Dale, Hoofdonderwijzer en Archivaris te Sluis. Die publiceerde zijn Nieuw Woordenboek der Nederlandse taal in 1872. Daarin lezen we over het woord intuitie: ‘innerlijke aanschouwing, zinnelijke (als ware het ingegevene) voorstelling; onmiddellijke overtuiging van eene waarheid, die zich aan het verstand voordoet; er is een zinnelijke en eene onzinnelijke of verstandelijke - (intuitie)'. Ons onvolprezen Groot Woordenboek der Nederlandse Taal (de Dikke van Dale), dat ik graag raadpleeg (met veel gewin) in de laatste editie die legendarische lexicograaf dr. C. Kruyscamp tot stand bracht in 1976, vermeldt als verklaring: ’door onmiddellijke innerlijke aanschouwing verkregen voorstelling; onmiddellijke niet op begripsdenken en redenering berustende overtuiging van een waarheid (…)'. In recentere edities wordt dit wat bondiger: ‘door onmiddellijke innerlijke aanschouwing verkregen begrip' (Van Dale, Klein Woordenboek van de Nederlandse taal, den Boon, Geeraerts, 2007). In het Van Dale woordenboek Hedendaags Nederlands (van Sterkenburg, 2004) lezen we dan weer: ‘inzicht zonder nadenken’ Door zijn beknoptheid een wel erg ongelukkige definitie, die suggereert dat het hier denken zonder kop betreft. Wat in de definiëring opvalt is de shift van de oorspronkelijke Latijnse betekenis, naar een betekenis die in de richting gaat van de kenleer van Spinoza en een meer oppervlakkige, die in de hedendaagse spreektaal gebruikelijk is. Benedictus Spinoza zocht een weg naar levensgeluk. Hij vond die weg en reikt in zijn Ethica een routebeschrijving aan. De geleerde Spinozaliteratuur (und kein Ende…) dreigt die oorspronkelijke bedoeling van de filosoof onder te sneeuwen. Jammer, want het gaat om de weg. Geen makkelijke weg, want hobbelig en kuilig, maar niettemin bewandelbaar. Of het licht zal gezien worden op het einde van de tocht blijft een open vraag. Dat is een persoonlijke kwestie die eenieder voor zich moet uitmaken… Spinoza was omringd door een kleine schare vrienden, die met hem meewandelden. Dat was in die tijd voor ontwikkelde leken met voldoende motivering en doorzettingsvermogen een haalbare kaart. Een hart onder de riem voor hedendaagse lezers. Het komt er op aan, denk ik, goed herkenbare bakens uit te zetten en geen acht te slaan op zijpaden. En vooral niet te verdrinken in de drukinkt van al te geleerde dieptedenkers, die Spinoza’s moeilijke materie verder uitspinnen en vooral inspinnen. De time gap maakt het er niet makkelijker op voor wie de filosoof achterna wandelt: meer dan drie eeuwen liggen tussen ons en de teksten uit 17de eeuw. Niettemin reiken natuurinzichten van onze tijd ook sleutels aan, die de hedendaagse Spinoza-studax kunnen helpen om binnen te treden in de methode en opvattingen van Spinoza. Niet getreurd dus en aan de slag! |
AuteurWilly Schuermans (...) uitgaande van den gezonden stelregel, dat men zich niet boven SPINOZA verheven moet achten voor en aleer men hem begrepen heeft. Willem Meijer (1903) SKL (Spinoza kring Lier)
Platform voor de studie en de verspreiding van het gedachtegoed van Benedictus Spinoza (1632-1677) Doorzoek de hele blog alfabetisch op titels en persoonsnamen.
Categorieën
Alles
Foutje ontdekt in een blogbericht? Meld het op
[email protected] Mijn andere sites! |