Voorwoord door Albert Einstein
Het is alom bekend dat Albert Einstein (1879-1955) Spinoza bewonderde: hij bezocht op 2 november 1920 het Spinozahuisje in Rijnsburg (nabij Leiden) en tekende er het gastenboek, hij schreef een lofdicht op de Ethica en verklaarde openlijk dat hij geloofde in de ‘God van Spinoza’. Maar de lezer zal merken dat Einstein in zijn voorwoord tot Runes Spinoza Dictionary ook oog heeft voor de wat mindere kanten van Spinoza.
Einstein's naam in het gastenboek van het Spinozahuisje in Rijnsburg.
FOREWORDI have read the Spinosa dictionary with great care. It is, in my opinion, a valuable contribution to philosophical literature. Spinoza is, among the great classical thinkers, one of the least accessible because of his rigid adherence to the geometric form of argumentation, in which form he obviously saw somewhat of an insurance against fallacies. In fact, Spinoza thereby made it difficult for the reader who all too quickly loses patience and breath before he reaches the heart of the philosophers ideas.
Many have attempted to present Spinoza's thoughts in modern language- a daring as well as irreverent enterprise which offers no guarantee against misinterpretation. Yet throughout Spinoza's writings one will find sharp and clear propositions which are masterpieces of concise formulation.
In the book before us no one has the word but Spinoza himself. In alphabetical order one will find definitions, propositions and explanations in Spinoza's own words which interpret essential issues in a manner comparatively easy to comprehend, avoiding forbidden formalism.
It certainly is not the purpose of the editor to make, through this book, the study of the original works superfluous. If however the reader despairs of the business of finding his way through Spinoza's works, here you will find a reliable guide. Where there is still lack of clarity this is caused only by the fact that Spinoza himself in his struggle for clarity did not reach full perfection. Here one will find, for instance, detailed statements about ‘substance’ and ‘modes’ where one can notice the hard struggle. Here one finds the majestic concept that thinking (soul) and extension (naturalistically conceived world) are only different forms of appearance resp. conceptual interpretations of the same ‘substance’. In expressing it this way, however, I have committed the very sin I mentioned above). Well, everyone may interpret Spinoza’s text in his own way . It is certain that our philosopher had fully recognized the senselessness of the question of an interaction of soul and body, as well as the problem which of both be the ‘primary’.
The grand ideas of the Ethics are brought out clearly in the book, not less than the heroic illusions of this great and passionate man.
Albert Einstein, Princeton, 1951 |
VOORWOORDIk heb het Spinoza-woordenboek met grote zorg gelezen. Het is naar mijn mening een waardevolle bijdrage aan de filosofische literatuur. Spinoza is, onder de grote klassieke denkers, een van de minst toegankelijke vanwege zijn stug vasthouden aan de geometrische vorm van argumentatie, waarin hij kennelijk enigszins een waarborg zag tegen drogredenen. In feite maakte Spinoza het daardoor moeilijk voor de lezer die maar al te snel geduld en adem verliest voordat hij de kern van de ideeën van de filosoof bereikt.
Velen hebben geprobeerd om Spinoza's gedachten in moderne taal te presenteren - een gewaagde en oneerbiedige onderneming die geen garantie biedt tegen verkeerde interpretaties. Toch zal men in Spinoza's geschriften scherpe en duidelijke proposities vinden die meesterwerken zijn van beknopte formulering.
In het voorliggende boek heeft niemand het woord behalve Spinoza zelf. In alfabetische volgorde vindt men definities, proposities en verklaringen in Spinoza's eigen woorden die essentiële kwesties op een relatief gemakkelijk te begrijpen manier interpreteren, waarbij ongepast formalisme wordt vermeden. Het is zeker niet de bedoeling van de uitgever om door middel van dit boek de studie van de originele werken overbodig te maken. Als de lezer echter wanhopig is om zijn weg te vinden in Spinoza's werken, vindt u hier een betrouwbare gids. Waar er nog onduidelijkheid is, wordt dit alleen veroorzaakt door het feit dat Spinoza zelf in zijn strijd om duidelijkheid niet de volledige perfectie bereikte.
Hier vindt men bijvoorbeeld gedetailleerde uitspraken over ‘substantie’ en ‘modi’ waarin men de harde strijd kan opmerken. Hier vindt men het majestueuze concept dat denken (ziel) en uitgebreidheid (naturalistisch geconcipieerde wereld) slechts verschillende verschijningsvormen resp. conceptuele interpretaties van dezelfde ‘substantie’ zijn. Door het op deze manier uit te drukken, heb ik echter dezelfde zonde begaan die ik hierboven noemde). Welnu, iedereen kan de tekst van Spinoza op zijn eigen manier interpreteren. Het is zeker dat onze filosoof de zinloosheid van de kwestie van een interactie tussen ziel en lichaam volledig had erkend, evenals het probleem welk van beide 'primair' is.
De grootse ideeën van de Ethica komen in dit boek duidelijk naar voor, niet minder dan de heroïsche illusies van deze grote en gepassioneerde man.
Albert Einstein, Princeton, 1951 |
Inleiding door Dagobert D. Runes
Dagobert D. Runes
De Inleiding van D.D. Runes werd in 1951 geschreven, zes jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog en drie jaar na de oprichting van de staat Israël. De aandachtige lezer zal merken dat die gebeurtenissen in de tekst naklinken.
De Inleiding van Runes is nog steeds het lezen waard. In de tekst klinkt de stem op van een kritisch man met een open geest, die blijk geeft van een genuanceerde opinie over Spinoza, een opinie die aansluit bij actuele gematigde Joodse standpunten over Spinoza de renegaat, maar die ook niet blind is voor zijn filosofische en menselijke grootheid.
Enkele beweringen van Runes op het einde van de tekst moeten met een korrel zout worden ge nomen: het mag dan wel een feit zijn dat in 1932, ter gelegenheid van de herdenking van de 300ste verjaardag van Spinoza op de Universiteit van Jeruzalem een vergevensgezind Joods standpunt werd vertolkt, maar evenzeer is het een feit dat er tot op heden nog steeds geen herroeping kwam van de ban van 27 juni 1656. In hoeverre een dergelijke herroeping, meer dan 350 jaar na de feiten, nog enige zin heeft, moge in het midden blijven.
In de schoot van de joodse gemeenschap blijft de figuur van Spinoza de geesten verdelen. In christelijke middens is dat trouwens niet anders...
De Inleiding van Runes is nog steeds het lezen waard. In de tekst klinkt de stem op van een kritisch man met een open geest, die blijk geeft van een genuanceerde opinie over Spinoza, een opinie die aansluit bij actuele gematigde Joodse standpunten over Spinoza de renegaat, maar die ook niet blind is voor zijn filosofische en menselijke grootheid.
Enkele beweringen van Runes op het einde van de tekst moeten met een korrel zout worden ge nomen: het mag dan wel een feit zijn dat in 1932, ter gelegenheid van de herdenking van de 300ste verjaardag van Spinoza op de Universiteit van Jeruzalem een vergevensgezind Joods standpunt werd vertolkt, maar evenzeer is het een feit dat er tot op heden nog steeds geen herroeping kwam van de ban van 27 juni 1656. In hoeverre een dergelijke herroeping, meer dan 350 jaar na de feiten, nog enige zin heeft, moge in het midden blijven.
In de schoot van de joodse gemeenschap blijft de figuur van Spinoza de geesten verdelen. In christelijke middens is dat trouwens niet anders...
BY WAY OF INTRODUCTIONIt is with a certain amount of hesitance that I bring this small book before the general public. I had planned and prepared it, originally, for some of my friends who were desirous of becoming acquainted with the philosophy of our most well known but least-read thinker. They, like many others, held the spark that blinked through the massive, rigid structure of Spinoza's writings, but in spite of the serious efforts of many of them, they did not feel that they had succeeded in breaking through the terminological walls of the philosopher.
As a writer, Spinoza is a difficult man to comprehend. He set down his sentences cagily, in a circumscribed manner, and hintfully, sometimes allegorically, sometimes mockingly, often with tongue in cheek, and where permissible with majestic grace and finality. Unlike other Cardinal thinkers, he had no gift for word creation. There are so many new concepts in his metaphysical web, but hardly a single new term or word. He borrowed his words from the Atomist of ancient Greece, the Stoics, the scholastic theologians, as well as from his Hebrew predecessors: Maimonides, Averroes, Crescas, and of course the Frenchman Descartes.
This policy of word borrowing is quite confounding to the novice in the study of Spinoza and it has confused even experienced students of philosophy, so much more so as our author felt obliged to adopt for his dissertations that then modish manner of writing more geometrcio. One must bear in mind when reading Spinoza that he was a much watched man in a very watchful time. Some of his close friends were put to severe physical torture by the Dutch authorities.
Our author had only one of his works published during his lifetime, although a number of them were ready for publication for many years. In some manner, however, Spinoza and the other thoughtful men of his time managed to put ideas and hand-copied manuscripts into circulation by way of a considerable underground machinery. Many important books of that time were known to hundreds of men before they received the public impress of printer’s ink. It is obvious that since such conditions prevailed even in comparatively enlightened 17th century Holland, Spinoza put down many of his ideas sub rosa.
As if these obstacles were not enough, we face, in the study of Spinoza, another, his quarrels with the Jewish community. Spinoza, who died at the early age of forty-five, was a descendant of rather poor Portuguese exiles, who had escaped the zealots of the Catholic Iberian Peninsula gone berserk with pillaging, expulsion, torture and auto da fé. Some of those who escaped the most ungracious interpreters of Christian grace found asylum in Holland, which was then seething with Socinians, Mennonites, Puritans and other seekers of a Christian life that would no longer make cruel mockery of the tenets of the Lord.
The Jews in Holland and the other countries of Western Europe lived in daily terror of their unfathomable Christian neighbors who, at the drop of some vile man's ugly words, would throw them (the Jews) into torturous Dungeons or tie them to a spit and burn alive whimpering humans as you might roast a pig. And from the East of Europe came equally horrifying news of hordes of Cossack troops invading the defenseless ghettos of Poland, massacring the ‘page’ Jews - men, women and children - upon the open invitation and with the fatherly blessings of the Russian Czar, the devout head of the Orthodox Church of the Christian Slaves. In those fearful days we find Baruch Spinoza, a Talmudic student in Amsterdam. There is actually little known as to how and why and when young Spinoza became involved in the activities of Socinians and other church groups of that city. But involved he became, and, after he had deserted his Jewish school (later, after the death of his father, even the Synagogue) it became known around town that the youth was doing considerable preaching of some peculiar text. The Jews of seventeenth century Amsterdam, as well as all the Jews of the Diaspora, had become accustomed to men and women who preferred the comparative safety of a superficially adopted dominant faith to living dangerously as a Jew in a Christian world. The Jews would cross those persons off their books, interpreting such reneging as purification of their community from the weaklings and opportunists.
|
INLEIDINGMet enige aarzeling breng ik dit kleine boekje naar het grote publiek. Ik had het oorspronkelijk gepland en voorbereid voor een paar van mijn vrienden die graag kennis wilden maken met de filosofie van onze bekendste, maar minst gelezen denker. Ze hielden, net als vele anderen, de vonk vast die oplichtte door de massieve, starre structuur van Spinoza's geschriften, maar ondanks de serieuze inspanningen van velen van hen hadden ze niet het gevoel dat ze erin waren geslaagd de terminologische muren van de filosoof te doorbreken.
Als schrijver is Spinoza een moeilijk te begrijpen man. Hij zette zijn zinnen behoedzaam neer, op een afgebakende manier, suggererend, soms allegorisch, soms spottend, zich vaak inhoudend, en waar het mogelijk was met majestueuze gratie en definitief. In tegenstelling tot andere kardinale denkers had hij geen talent voor woordcreatie. Er zijn zoveel nieuwe concepten in zijn metafysisch web, maar nauwelijks een enkele nieuwe term of woord. Hij ontleende zijn woorden aan de atomisten van het oude Griekenland, de stoïcijnen, de scholastieke theologen, en ook aan zijn Hebreeuwse voorgangers: Maimonides, Averroes, Crescas en natuurlijk de Fransman Descartes.
De gewoonte om woorden te ontlenen, is nogal verwarrend voor de nieuweling in de studie van Spinoza en ze heeft zelfs ervaren filosofiestudenten in verwarring gebracht, des te meer daar onze auteur zich verplicht voelde om voor zijn dissertaties die toen modieuze manier van schrijven more geometrico over te nemen. Bij het lezen van Spinoza moet men in gedachten houden dat hij in een zeer waakzame tijd een veel bekeken man was. Enkele van zijn goede vrienden werden door de Nederlandse autoriteiten zwaar fysiek gemarteld. Onze auteur had tijdens zijn leven slechts één van zijn werken gepubliceerd, hoewel een aantal ervan al jarenlang gereed waren voor publicatie. Op de een of andere manier slaagden Spinoza en de andere bedachtzame mannen van zijn tijd er echter in om ideeën en met de hand gekopieerde manuscripten in omloop te brengen via een aanzienlijke ondergrondse machine. Vele belangrijke boeken uit die tijd waren bij honderden mannen bekend voordat ze aan de publieke drukpers werden overgeleverd.
Het is duidelijk dat, aangezien dergelijke toestanden zelfs in het relatief verlichte 17de-eeuwse Holland heersten, Spinoza veel van zijn ideeën sub rosa neerlegde.
Alsof deze obstakels nog niet genoeg waren, worden we in de studie van Spinoza geconfronteerd met nog een ander, zijn ruzie met de Joodse gemeenschap. Spinoza, die op jonge leeftijd van vijfenveertig (vierenveertig, vert.) stierf, was een afstammeling van tamelijk arme Portugese ballingen, die waren ontsnapt aan de zeloten van het katholiek Iberisch schiereiland die zich te buiten gingen aan plundering, verdrijving, marteling en autodafe. Sommigen van degenen die aan de meest ongenadige aanhangers van het christelijke geloof ontsnapten, vonden asiel in Nederland, dat toen overliep van socinianen, mennonieten, puriteinen en andere zoekers naar een christelijk leven dat niet langer een wrede bespotting van de leerstellingen van de Heer zou maken. De Joden in Nederland en de andere landen van West-Europa leefden in dagelijkse angst voor hun ondoorgrondelijke christelijke buren die, bij het vallen van wat lelijke woorden van een of andere gemene man, hen (de Joden) in martelkerkers zouden gooien of ze aan het spit zouden vastbinden en verbranden, levende jammerende mensen, zoals je een varken zou kunnen roosteren. En uit het oosten van Europa kwam al even gruwelijk nieuws over hordes kozakken die de weerloze getto's van Polen binnenvielen en ‘heidense’ Joden - mannen, vrouwen en kinderen - afslachtten op open uitnodiging en met de vaderlijke zegeningen van de Russische tsaar, het vrome hoofd van de Orthodoxe Kerk van de Christelijke Slaven.
In die angstige dagen vinden we Baruch Spinoza, een Talmoed-student in Amsterdam. Er is eigenlijk weinig bekend over het hoe, het waarom en wanneer de jonge Spinoza betrokken raakte bij activiteiten van socinianen en andere kerkgroepen in die stad. Maar hij raakte betrokken, en nadat hij zijn Joodse school had verlaten (later, na de dood van zijn vader, zelfs de Synagoge) werd het in de stad bekend dat de jonge man herhaaldelijk predikte over een of andere vreemde tekst. De Joden van het 17de-eeuwse Amsterdam, evenals alle Joden van de diaspora, waren gewend geraakt aan mannen en vrouwen die de relatieve veiligheid van een oppervlakkig aangenomen dominant geloof verkozen boven een gevaarlijk leven als Jood in een christelijke wereld. De Joden schrapten die personen uit hun boeken, en interpreteerden dit verzaken als een zuivering van de zwakkelingen en opportunisten uit hun gemeenschap.
|
|
But Spinoza, following in some way in the footsteps of the renegade, Uriel da Costa, was not and did not become a convert in the usual sense. Had he done so, the Jewish community would have treated him as it had all other runaways – with indifference. But Spinoza remained a Jew, although he walked about propagating a threatening gospel, namely, that the Jewish Torah, the Book of Law, was written merely as a state law and was to be regarded only as such and nothing else, and in as much as the Jewish state had ceased to exist, the Jews of the world were no longer bound by the laws of the Torah. The Torah, in his opinion, was written, designed and meant for the physical comfort and security of the state of Israel, while, on the other hand, the New Testament bears witness to God’s revelation to Jesus Christ, Whose voice, therefore was to be regarded as no more and no less than the voice of God himself.
Vox Christi est vox Dei. What made Spinoza yearn for such distinction between the Old and New Testament we do not know- a distinction which could have been utterly alien to Jesus, who said: ‘I did not come to destroy the Torah, but to fulfill it. However, Spinoza did not see eye- to - eye with either Christ or Paul on the meaning and origin of the Old Testament.
Spinoza's dissension from fundamental Judaism would have meant nothing to the Jews of Amsterdam had not Spinoza gone about down buttonholing, with a strong and Talmudically trained mind , bewildered Jewish adolescents, trying to persuade them to disregard the laws of the Torah as being obsolete; this without thinking that thus he would leave the widely dispersed and cruelly suppressed tribes of Israel without their great inner refuge. To the Jews of Israel, then as now and ever before and ever after, the Torah meant the binding (religio) between man and man, family and family, tribe and tribe over all continents. To the Jews in the mansions of England, in the ghettos of New York, in the dust of the marketplace of Yemen, in the native quarters of Morocco, in the universities of Italy, the Torah is the one book in their blood spattered history that holds them together. This ancient heritage, as first revealed to the bewildered people of the desert, chosen by Him as the instrument with which to destroy the polytheistic temples of a pagan world- this immeasurable heritage is symbolized in the Torah, the Books of Wisdom, the Admonitions of the Prophets and the rest of the God-inspired literature which, for want of a better name, we still call the Bible (biblion which is Greek for book), and the Jews, wherefrom the Lord chose a son, are still the People of the Book. From this people, his own people, Spinoza wanted to take the Book.
Perhaps the Jews of Amsterdam should have let the young man go about his fantastic preaching, which surely would have been in vain. But the Jews were terrified at the mere thought that one of their own would want to steal that Book from them, that Book for which so many of their tribe had perished at the stake. They offered the irreverent a bribe. They even tried to assassinate him. And finally, they placed over him the ban by which no Jew could either speak with him or approach him. For he was driven from the tribe of Israel, a renegade and dangerous traitor.
Spinoza was only twenty-six when the Jews cast him out of their ranks. He wrote an irate Apologia, defending his rather untenable position. Unfortunately this essay, written in Spanish, the language of the inquisitors, has not been found. Spinoza never forgot his accusers and in his Tractatus Theologico-Politicus, a much, much later book, he still deals most negatively with Orthodox Jewry. It is significant that Spinoza posits in this work the only condition under which the Torah, in his opinion, might become valid again, namely, through the re-creation of a Jewish state which, he meditates, is quite a possibility, considering the changing fortunes of world history. Well, the Jewish state has been re-created, and the Torah is valid again, even according to doubting Baruch, and all is well that ends well. The Jews have long forgiven Spinoza his juvenile paradoxisms and at the three hundredth anniversary of his birth, in 1932, he was publicly taken back into the Jewish fold by a duly representative assembly at the Hebrew University in Jerusalem. ***
I have mentioned these semi-tragic events in Spinoza's life because they have direct bearing upon some of his writings. We must take many of Spinoza’s theological propositions with a grain of salt , as they were written by an outwardly cold and collected person, in whose heart burned a volcano of fire, love, devotion and pride. It was Nietzsche who first pointed out that Spinoza never forgave his people the excommunication.
I should also like to state at this time that there is as little true evidence to be found of Spinoza having been a lonely recluse, as there is truth in statements of some ill-wishing contemporaries that he was a sinner and scoundrel. Spinoza was not a lonely man; he had many, many friends,- personal friends and social acquaintances, undoubtedly more than you and I can call our own. The wardrobe found at the time of his death indicates that he was neither impoverished nor dressed like a hermit.
I hope that a perusal of this small dictionary will indicate to the reader that only a man troubled by great desires and deep emotions would give so much of his mental efforts to clarifying his inner life and desires; only a man plagued by the devil could find the pad that angels thread.
Dagobert D. Runes |
Maar Spinoza, die op de een of andere manier in de voetsporen trad van de afvallige Uriel da Costa, was en werd geen bekeerling in de gebruikelijke zin. Als hij dat was geweest dan zou de Joodse gemeenschap hem hebben behandeld zoals alle andere weglopers - met onverschilligheid. Maar Spinoza bleef een Jood, hoewel hij rondliep om een bedreigend evangelie te verspreiden, namelijk dat de Joodse Thora, het wetboek, alleen als staatswet was geschreven en alleen als zodanig en als niets anders moest worden beschouwd, en in zoverre de Joodse staat was opgehouden te bestaan, waren de Joden van de wereld niet langer gebonden aan de wetten van de Thora. De Thora was naar zijn mening geschreven, ontworpen en bedoeld voor de fysieke troost en veiligheid van de staat Israël, terwijl, aan de andere kant, het Nieuwe Testament getuigt van Gods openbaring aan Jezus Christus, wiens stem daarom diende beschouwd als niet meer en niet minder dan de stem van God zelf. Vox Christi est vox Dei.
Wat Spinoza dreef om een dergelijk onderscheid te maken tussen het Oude en het Nieuwe Testament, weten we niet - een onderscheid dat volkomen vreemd zou kunnen zijn aan Jezus, die zei: 'Ik ben niet gekomen om de Thora te vernietigen, maar om haar te vervullen.’ Spinoza stond echter niet oog in oog met Christus of Paulus over de betekenis en de oorsprong van het Oude Testament. Spinoza's meningsverschil met het fundamentalistisch judaïsme zou niets hebben betekend voor de Amsterdamse Joden als Spinoza met zijn sterke en Talmudisch geschoolde geest, niet was rondgedoold, Joodse adolescenten had verbijsterd om hen te overhalen om de wetten van de Thora te negeren als zijnde voorbijgestreefd. Dit zonder te beseffen dat hij zo de wijd verspreide en wreed onderdrukte stammen van Israël hun grote innerlijke toevlucht zou ontnemen. Voor de Joden van Israël, toen zoals nu en altijd ervoor en altijd daarna, betekende de Thora de binding (religio) tussen mens en mens, familie en familie, stam en stam over alle continenten. Voor de Joden in de herenhuizen van Engeland, in de getto's van New York, in het stof van de marktplaats van Jemen, in de geboortestreek van Marokko, op de universiteiten van Italië, is de Thora het enige boek dat hen, in hun met bloed bevlekte geschiedenis, samenhoudt.
Dit oude erfgoed, zoals voor het eerst geopenbaard aan de verbijsterde mensen van de woestijn, door Hem gekozen als het instrument om de polytheïstische tempels van een heidense wereld te vernietigen - dit onmetelijke erfgoed wordt gesymboliseerd in de Thora, de boeken van wijsheid, de vermaningen van de profeten en de rest van de door God geïnspireerde literatuur die we, bij gebrek aan een betere naam, nog steeds de Bijbel noemen (biblion dat Grieks is voor boek), en de Joden, uit wie de Heer een zoon koos, zijn nog steeds het volk van het boek. Van dit volk, zijn eigen volk, wilde Spinoza het Boek afnemen.
Misschien hadden de Amsterdamse Joden de jongeman met zijn fantasierijke prediking zijn gang moeten laten gaan, wat zeker tevergeefs zou zijn geweest. Maar de Joden waren doodsbang bij de simpele gedachte dat een van hen dat Boek van hen zou willen stelen, dat Boek waarvoor zovelen van hun stam waren omgekomen op de brandstapel. Ze boden de oneerbiedige jongeman steekpenningen aan. Ze probeerden hem zelfs te vermoorden. En ten slotte sloegen ze hem in de ban, waardoor het aan elke Jood verboden was hem te spreken of zelfs maar te benaderen. Want hij werd verjaagd uit de stam van Israël als een afvallige en gevaarlijke verrader. Spinoza was pas zesentwintig toen de Joden hem uit hun gelederen verdreven. Hij schreef een woedende apologia waarin hij zijn moeilijk houdbaar standpunt verdedigde. Helaas is dit essay, geschreven in het Spaans, de taal van de inquisiteurs, niet gevonden. Spinoza vergat zijn aanklagers nooit en in zijn Tractatus Theologico-Politicus, een veel, veel later boek, behandelt hij het orthodoxe Jodendom nog steeds het meest negatief. Het is veelbetekenend dat Spinoza in dit boek de enige voorwaarde stelt waaronder de Thora, naar zijn mening, weer geldig zou kunnen worden, namelijk door de heroprichting van een Joodse staat die, naar hij meende, een reële mogelijkheid is, gezien het veranderende fortuin van de wereldgeschiedenis. Welnu, de Joodse staat is opnieuw opgericht en de Thora is weer geldig, zelfs volgens de twijfelende Baruch, en al goed wat goed eindigt. De Joden hebben Spinoza zijn jeugdige paradoxen allang vergeven en op de driehonderdste verjaardag van zijn geboorte, in 1932, werd hij publiekelijk teruggevoerd naar de Joodse kudde door een naar behoren vertegenwoordigende vergadering aan de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem.
***
Ik heb deze semi-tragische gebeurtenissen in Spinoza's leven genoemd omdat ze rechtstreeks verband houden met enkele van zijn geschriften. We moeten veel van Spinoza's theologische stellingen met een korreltje zout nemen: ze zijn geschreven door een uiterlijk koude en bedaarde persoon, in wiens hart een vulkaan brandde van vuur, liefde, toewijding en trots. Het was Nietzsche die er als eerste op wees dat Spinoza zijn volk de excommunicatie nooit heeft vergeven.
Ik zou op dit moment ook willen zeggen dat er even weinig echt bewijs te vinden is dat Spinoza een eenzame kluizenaar was, als dat er waarheid schuilt in de uitspraken van sommige slechtmenende tijdgenoten dat hij een zondaar en een schurk was. Spinoza was geen eenzame man; hij had heel veel vrienden, persoonlijke vrienden en sociale kennissen, ongetwijfeld meer dan jij en ik de onze kunnen noemen. De kleerkast die bij zijn overlijden werd gevonden, geeft aan dat hij niet arm was en ook niet gekleed als een kluizenaar.
Ik hoop dat het gebruik van dit kleine woordenboek de lezer duidelijk zal maken dat alleen een man, overstuur door grote verlangens en diepe emoties, in staat is om zoveel mentale kracht op te brengen om zijn innerlijk leven te verhelderen en zijn verlangens te verduidelijken; alleen een man geplaagd door de duivel is in staat om het pad te vinden dat engelen bewandelen.
Dagobert D. Runes |
Editie 1951. ex. van Wayne I. Boucher, Spinoza scholar met aantekening van Boucher (ex libris Willy Schuermans)
