Begeerte is de essentie van de mens zelf, dat wil zeggen de conatuswaarmee hij in zijn bestaan tracht te volharden (E.IV, Dem.) Begeerte maakt het wezen uit van de mens, zegt Spinoza. Niet onmiddellijk een Blijde Boodschap, althans niet op het eerste gezicht... Maar wie zal deze bewering willen ontkennen? Psychologen alvast niet en neurobiologen evenmin. Species homo is een soort die in belangrijke mate gedreven wordt door begeerten. Gevoelens van begeerte bestaan in alle maten en gewichten: er zijn er goede, er zijn er slechte, er zijn er die komen en er zijn er die gaan... Een bevredigde begeerte schenkt vreugde, een onbevredigde bezorgt frustraties of erger. Vaak wordt het woord ‘begeerte’ gebruikt in een seksuele context; het gevoel wordt er haast mee vereenzelvigd. Niet zo vreemd als men bedenkt dat die begeerte de voornaamste procreatiemotor is en een garantie op het voortbestaan van de menselijke soort. Conatus Spinoza’s citaat leert ons dat hij begeerte, d.i. bewuste lust (cupiditas), vereenzelvigt met conatus, nog het best te begrijpen als ‘het streven’ of als ‘streving’. In Spinoza’s tijd werd in de schoolfilosofie het woord traditioneel gebruikt om de dierlijke drang om te leven aan te duiden. Spinoza geeft het begrip een nieuwe, veel bredere inhoud: al wat in de natuur bestaat, zonder enige uitzondering, bezit conatus: niet alleen de organische, levende natuur, maar ook de anorganische, dode natuur is ermee toegerust. De kracht (potentia) van de substantie (god of de natuur) doordringt elk ‘ding’, zwakker in kleine en enkelvoudige, sterker in grote en gecompliceerde. In Spinoza’s levensleer vormen begeerte (cupiditas) samen met blijdschap (laetitia) en droefheid (tristitia) een basistrias van affecten, waaruit alle overige op rationele wijze kunnen afgeleid worden. Uitsmijter: een niet onbelangrijke consequentie van deze levenswijsheid is, dat het miskennen of erger nog het culpabiliseren van de begeerte als menselijke essentie een oorlogsverklaring is aan het leven. Opmerkingen zijn gesloten.
|
AuteurWilly Schuermans (...) uitgaande van den gezonden stelregel, dat men zich niet boven SPINOZA verheven moet achten voor en aleer men hem begrepen heeft. Willem Meijer (1903) SKL (Spinoza kring Lier)
Platform voor de studie en de verspreiding van het gedachtegoed van Benedictus Spinoza (1632-1677) Doorzoek de hele blog alfabetisch op titels en persoonsnamen.
Categorieën
Alles
Foutje ontdekt in een blogbericht? Meld het op
[email protected] Mijn andere sites! |