Yitzhak Y. Melamed (ed.), The Young Spinoza, a Metaphysician in the making, Oxford University Press, 2015, 360 blz. (€ 22,90) (ISBN 9780199971657) Ik lees op het achterplat van het boek dat de belangstelling voor Spinoza in Angelsaksisch Amerika opveert. De bundel opstellen die Yitzhak Y. Melamed in dit boek samenbrengt heeft dus alvast in Gods Own Countryde wind in de zeilen. Ik ben ervan overtuigd dat het boek ook in Europa warm zal onthaald worden. Het verdient een Nederlandse vertaling. Yitzak Y. Melamed, doceert filosofie aan de John Hopkins Universiteit van Baltimore (Maryland). Hij verzamelde in dit boek twintig opstellen. De twintig auteurs, waaronder bekende namen als Mignini en Viljanen, worden vooraan in het boek aan de lezer voorgesteld. Dertien van de twintig auteurs zijn afkomstig uit de VS en verbonden aan academische instellingen aldaar. In de inleiding van het boek vertelt Melamed dat het een verzameling lezingen betreft, gehouden op twee academische congressen, georganiseerd in de herfst van 2011 door zijn Alma Mater en de Ecole Normale Supérieur van Lyon. Het studiethema van die congressen was ‘De Jonge Spinoza’, meer bepaald de Spinoza van de vroege geschriften. Melamed stelde vast dat die vroege teksten, zeker in de Angelsaksische context, nogal verwaarloosd worden. Dat vond hij niet terecht, want: ‘(…) on some issues the early works might contain better analyses and argumentation than the Ethics’ (blz. 2). Het door Spinoza gehanteerde adagium nil ex nihilo, aldus Melamed, geldt ook voor zijn Ethica: de vroege geschriften moeten beschouwd worden als een opmaat tot ‘the preeminence and majesty of the Ethics’ (ibidem). Melamed breekt hier geen potten: in 1932 schreef Dr. Nico Van Suchtelen over die vroege geschriften: ‘… toch bevatten zij vele scherpzinnige opmerkingen en beschouwingen, veel schoone wijsheid ook, niet alleen op zichzelf van waarde, maar bovendien ten zeerste bevorderlijk voor een juister begrip van des denkers leer.’ (1) Om de lezer niet op het verkeerde been te zetten benadrukt Melamed in zijn inleiding dat de congressen en de publicatie die er nu bij hoort, geen status questionis van het studiethema zijn, maar veeleer de bedoeling hebben om het onderzoek over de jonge Spinoza te stimuleren. Zuurstofmasker Boeken die academische opstellen bundelen, spreken de general reader meestal niet aan. Dergelijke verzamelbundels bevatten al te vaak artikels waarin ‘scholars’ voor andere ‘scholars’ rafels ontrafelen van een of andere materie. De lucht wordt dan wel erg ijl… Maar er is de regel en er is de uitzondering. Deze bundel bewijst dat het ook anders kan. De filosofische opstellen die Melamed in dit boek bundelt zijn erg interessant en kunnen ook gelezen worden zonder zuurstofmasker. Om de lezer een zetje te geven, een woordje meer over enkele opstellen. Het eerste opstel, Spinoza’s Lost Defence, is van de hand van Edwin Curly, emeritus van de Universiteit van Michigan (2). De titel verwijst naar de verloren tekst die Spinoza (in het Spaans?) zou hebben geschreven om zich tegen zijn excommunicatie uit de Joodse gemeenschap (1656) te verdedigen. Over het bestaan van dat ‘verloren geschrift’ zijn de meningen verdeeld: er zijn believers en non believers. Curly is een believer, want hij gaat op zoek naar de verloren inhoud van dat verloren verweerschrift… Hij wil namelijk de oorzaken achterhalen die aan de basis liggen van Spinoza’s excommunicatie. Zijn opstel doet verslag over de wijze waarop hij dit aanpakt. Elementen van die tekst zouden, meent men, een plek hebben gekregen in het Theologisch-politiek traktaat (TTP) van 1670. De auteur onderzoekt vervolgens de verklaringen van twee Spaanse ‘heren’, ene Solano en ene Maltranilla, die in Amsterdam contact hadden met Spinoza en dan hun verhaal doen aan de Inquisitie in Rome… Curly combineert beide bronnen om zo meer te vernemen over de diepere gronden waarom Spinoza door zijn gemeenschap in de ban werd gedaan. Een vraag waarop wellicht nooit een sluitend antwoord zal kunnen gegeven worden. Boeiend opstel. Jammer dat hij zijn conclusies niet in het perspectief stelt van het al te kort en al te algemeen motiverend gedeelte van de ban. Dit basisdocument in deze context onvermeld laten, is een ernstige historische tekortkoming. Curley beseft dat hij in zijn verhaal drijfzand op drijfzand stapelt, want hij eindigt zijn artikel in mineur: ‘But it does gives reason to believe that they (de twee Spaanse verklikkers) were not far from the truth.’ (blz. 32). Sleutelbegrippen Frédéric Manzini’s (Universiteit van Parijs) schreef een essay met de wat uitdagende titel When was Spinoza not Young Any More? Hij stelt zich, anders geformuleerd, de vraag : ‘Wanneer is de jonge Spinoza oud geworden?’. Hij vraagt dus in feite: ‘Wanneer is Baruch d’ Espinoza de volwassen filosoof Spinoza geworden? Die sprong naar filosofische maturiteit zoekt Manzini in Spinoza’s eersteling: René Descartes, Beginselen van de Wijsbegeerte, deel I en II, (PPC). Dat werk (gesteld in geometrische vorm) bestaat in feite uit drie delen en wordt besloten met Metafysische Gedachten (CM). Het derde deel wordt niet vermeld in de titel en heeft, volgens de onderzoekers, weinig of niets om het lijf en wordt daarom gewoonlijk als onbelangrijk van de hand gewezen. Niet door Manzini evenwel: die stelt de terechte onderzoeksvraag waarom dit onvoltooide deel tóch door Spinoza in het boek werd opgenomen. Hij formuleert daarover een paar hypotheses. Voorwaar alweer boeiende lectuur, maar, hypotheses blijven het. Om het in de moedertaal van de auteur te stellen: se non è vero, è ben trovato. Opstel 17 is van de hand van bundelredacteur Melamed: A Glimpse into Spinoza’s Metaphysical Laboratory: the Development of the Concepts of Substance and Attribute. Hij bestudeert de evolutie van de sleutelbegrippen substantie en attribuut, een materie waarmee hij goed vertrouwd is. Melamed stelt terecht dat de genetische behandeling van zijn thema ook een nieuw licht kan werpen op de interpretatie van die basisbegrippen in de Ethica. Het Vaticaans manuscript De bundel wordt besloten met The Young Spinoza and the Vatican Manuscript of Spinoza’s Ethics. Het is geschreven door Pina Totaro verbonden aan de Universiteit van Roma Sapienza. Samen met Leen Spruit publiceerde ze het recent ontdekte Vaticaanse Manuscript van de Ethica. Tot op heden is dat het enge contemporane manuscript van de Ethica dat tot ons kwam. Het manuscript was eigendom van de Duitse Lutheraan Tschirnhaus, een van de correspondenten van Spinoza. Het werd met zekerheid, aldus de auteur, gecopieerd door (de Vlaming) Peter van Gent en kwam tot stand tussen einde 1674 en juli 1675. Het is dus ouder dan de tekst van de Opera Posthuma (1677) en staat daarom dichter bij de oorspronkelijke tekst van Spinoza. Ze beschrijft de belangrijkste etappes in de ontdekking van dit manuscript en de omstandigheden die verklaren waarom het uiteindelijk vanuit de Verenigde Provinciën in de Vaticaanse Archieven belandde. Pina Totaro toont aan dat het Vaticaans Manuscript ook licht werpt op de Jonge Spinoza. Een mooi verhaal. In de tekst van het boek bleven hier en daar wat tekstfouten onverbeterd. Het wordt afgesloten met een ruime bibliografie (3) en een register. De verzameling opstellen die Yitzak Y. Melamed ons presenteert én het gekozen thema vullen zonder twijfel een leemte op. Het boek stelt de lezer bovendien ook in staat kennis te maken met problemen die onderzoekers van de vroege geschriften van Spinoza zo al op hun bord krijgen. En last but not least: niet gespecialiseerde Spinozalezers die wat dieper willen graven vinden in The Young Spinoza toegankelijk studiemateriaal op hoog niveau. Rara maar wara… ____ (1) Benedictus De Spinoza, Wijsgeerige fragmenten, ‘een bloemlezing uit zijn geschriften en brieven uit het Latijn vertaald en toegelicht door Dr. N. Van Schuchtelen', Amsterdam, 1932, blz. 5. (2) In 1969 publiceerde E. Curly, Spinoza’s Metaphysics: An Essay in Interpretation. Curly interpreteerde in dat boek op eigenzinnige wijze Spinoza’s verhaal over substantie en modus. In de VS werd hierover door filosofen veertig jaar lang gebakkeleid. Melamed verwierp Curly’s positie: zie Yitzhak Y. Melamed, Spinoza’s Metaphysics, Substance and Thougt, Oxford, 2013, nu door dezelfde uitgeverij op de markt gebracht als paperback. (3) Op blz. 342 van de bibliografie wordt een publicatie aangekondigd waaraan ook Melamed meewerkt: The Oxford Handbook of Spinoza (ed. Michael Della Rocca,) Oxford University Press (UK). Comments are closed.
|
AuteurWilly Schuermans (...) uitgaande van den gezonden stelregel, dat men zich niet boven SPINOZA verheven moet achten voor en aleer men hem begrepen heeft. Willem Meijer (1903) SKL (Spinoza kring Lier)
Platform voor de studie en de verspreiding van het gedachtegoed van Benedictus Spinoza (1632-1677) Doorzoek de hele blog alfabetisch op titels en persoonsnamen.
Categorieën
Alles
Foutje ontdekt in een blogbericht? Meld het op
[email protected] Mijn andere sites! |