Steven Nadler, The Philosopher, the Priest, and the Painter, A Portrait of Descartes, Princeton and Oxford, (Princeton University Press), 2013, 230 blz. – Ook beschikbaar als e-book (Kindle) (ISBN 9780691157306) Steven Nadler wordt op de achterflap van het boek aan de lezer voorgesteld als de William H. Hay II Professor of Philosophy aan de wat grijzige universiteit van Wisconsin-Madison in de V.S.. Een dijk van een titel. Nadler spaart er zich zeker een zondagspak mee uit. De lezers van deze blog zullen Nadler eerder kennen als biograaf van Spinoza. The Philosopher van het boek is René Descartes, the Priest is de katholieke priester Augustijn Bloemaert, The Painter niemand minder dan Frans Hals, de Haarlemse schilder met Vlaamse roots. De ondertitel van het boek A portrait of Descartes heeft een dubbele bodem: het gaat zowel over een geschilderd portret van Descartes, zeer waarschijnlijk gekonterfeit door Hals, als over Nadlers woordenportret van de filosoof. ‘Not a biography in the conventional sense’, beweert Nadler in de prologue,… ‘I would rather take my lead from Hals. The Harlem artist has given us a small intimate portrait of a greath thinker. I want to do the same: a presentation of Descartes and his ideas in the form of an intimate portrait,…’ (blz.7). Alvast een originele invalshoek. Onevenwichtig In hoofdstuk 2 The Philosopher schetst de auteur de achtergrond waarop de gebeurtenissen zich afspelen: het historisch reilen en zeilen van de Republiek (der Verenigde Provinciën) ten tijde van Descartes’ aankomst aldaar. Nadler hanteert in dit boek een bondige, soms apodictische stijl. In de historische passages van dit hoofdstuk zal menig lezer daardoor op zijn honger blijven. Soms gaat hij dan ook erg kort door de bocht of wekt hij door zijn bondige schrijfstijl de indruk, dat hij zelf niet zo goed in de historische stof zit. Op blz. 9 bijvoorbeeld, trouwt in een zinnetje Philip the Fair (de Schone) met Juana de Loca (bedoeld is natuurlijk la Loca), met Johanna de Waanzinnige dus. Die ‘titel’ kwam evenwel eerst nadien, al werd zij ten tijde van haar huwelijk ook al als onevenwichtig beschouwd (1). Op blz.17 glijdt Nadler zo snel over het stadhouderschap (the stadholder), dat het erop lijkt dat hij niet weet wat de positie was van de stadholder en hoe die instelling precies functioneerde. Het hoofdstukdeel dat over Descartes handelt en diens geaborteerde publicatie ‘Le Monde’ is boeiender. Nadler steunt zich, zoals alle Descartesbiografen, ook op de basisbiografie van Adrien Baillet (2). Hoofdstuk 3 over The Priest gaat over de katholieke priester Bloemaert, bevriend met Vondel en P.C. Hooft én met René Descartes. Nadler zet hem neer in zijn Haarlems milieu. Aardig om lezen. Het deel The Painter, dat over Hals en de 17de eeuwse schilderkunst gaat, is naar mijn smaak wat te omslachtig en saai. De tekst is trouwens slechts onrechtstreeks vast te knopen aan de verhaallijn, voor zover die er kan zijn in een historisch patchwork met filosofische inslag. De meest geslaagde delen van het boek vonden wij hoofdstuk 6 A New Philosphy en hoofdstuk 7 God in Haarlem. Als Nadler schrijft over zijn eigen vak, dan is hij op zijn best: hij presenteert een duidelijke synthese van Descartes Nieuwe Filosofie en geeft goed aan wat er precies nieuw aan is. Langdradig De drie verhalen van het boek komen ten slotte samen in een geschilderd portret van Descartes. Het betreft het Descartesportret dat in Kopenhagen wordt bewaard en aan Hals wordt toegeschreven. Aan de hand van een aantal andere portretten van Descartes (schilderijen en gravures) gaat Nadler na of het verhaal van Baillet klopt, dat Bloemaert, stadsgenoot van Hals, de opdracht zou hebben gegeven om een portret te schilderen van zijn vriend. De filosoof was in september 1649 naar Zweden vertrokken, zijn dood tegemoet. Het alweer wat langdradig betoog komt uit op wat al zo lang is geweten: het is niet te bewijzen dat het portret van Kopenhagen, het portret is dat ooit in de woning van Bloemaert gehangen heeft. En cours de route heeft de lezer wel kennis gemaakt met een handvol Descartes tronyen (portretten). The Philosopher, the Priest, and the Painter van Steven Nadler is, als gezegd, bijwijlen saaie lectuur: zijn stijl is niet altijd bij machte te boeien en de drie delen hangen wat losjes aan elkaar. Wie doorleest tot het einde van het boek verneemt als beloning dat eigenlijk niet te bewijzen is waar het hele boek over gaat… Het verzet geen bakens, maar mag er wel zijn, omwille van de originele insteek, de invalshoek om Descartes’ filosofie te plaatsen op een achtergrond van een 17de-eeuwse vriendschapsrelatie en vooral omwille van de rake synthese die Nadler geeft van Descartes’ filosofie. Het boek werd mooi uitgegeven door Princeton University Press en geïllustreerd in kleur en zwart-wit. Van laatstgenoemde plaatjes zijn er vele van bedroevend lage drukkwaliteit, toch een ernstige feil in een boek dat voor een belangrijk deel ook over kunst handelt. Jammer. _____ (1) Johanna van Aragon en Filips de Schone huwden in 1496 in Lier. Het huwelijk werd ingewijd in de Sint-Gummaruskerk. Er werd gefeest in het Prinsenhof, een buitenverblijf van de Hertogen van Brabant. Het Huis van Oscar in Lier bevindt zich op een plek die deel uitmaakte van die vorstelijke residentie. (2) Zie mijn blog van 15.07.2013 Het leven van meneer Descartes. Opmerkingen zijn gesloten.
|
AuteurWilly Schuermans (...) uitgaande van den gezonden stelregel, dat men zich niet boven SPINOZA verheven moet achten voor en aleer men hem begrepen heeft. Willem Meijer (1903) SKL (Spinoza kring Lier)
Platform voor de studie en de verspreiding van het gedachtegoed van Benedictus Spinoza (1632-1677) Doorzoek de hele blog alfabetisch op titels en persoonsnamen.
Categorieën
Alles
Foutje ontdekt in een blogbericht? Meld het op
[email protected] Mijn andere sites! |