Bertrand Russell (1872-1970) was mathematicus, filosoof, literator, activist en van aristocratische komaf. Hij wordt algemeen beschouwd als een van de belangrijkste, zo niet de belangrijkste Engelse filosoof van de 20ste eeuw. Bij velen zal hij bekend zijn door zijn History of Western Philosohy (1945), nog steeds herdrukt en veelgelezen (1). Zijn rebels leven bracht hem een keer in de gevangenis en was er ook de oorzaak van dat hij wegens ‘immoraliteit’ uit de Universiteit van New York werd gekieperd. Hij verwierf bij zijn leven een mondiale reputatie via zijn Russell-tribunaal, dat ten tijde van de Vietnamoorlog met scherp schoot naar de Amerikanen. Zijn verdiensten liggen op het vlak van de mathematische logica en de kenleer. In 1950 werd hem de Nobelprijs literatuur toegekend: terecht, want hij schrijft een heerlijk Engels. Blaaskakerij Russell, Bertie voor de vrienden, kwam opnieuw in mijn vizier via enkele recente Franse vertalingen van zijn werk. Onlangs verscheen een tweedelige editie van Russells autobiografie (2). Ook een Franse vertaling van zijn kort essay An Outline of intellectuel rubbisch ligt nu in de boekhandel onder de titel De la fumisterie intellectuel (3). Dit essay is nog altijd aanbevolen lectuur. De vertaling is van de hand van Jean Bricmont (°1951), professor theoretische fysica aan de UCL (Louvain-la-Neuve). Deze recht voor de raapse en geëngageerde intellectueel heeft blijkbaar iets met dat onderwerp. Hij is namelijk ook mede-auteur van Impostures intellectuels (1999) (4). Met dat boek maakten de auteurs zich in die jaren niet erg geliefd, omdat zij filosofische blaaskakerij ontmaskerden en aantoonden dat sommige filosofen-keizers er in hun filosofische sprookjes naakt bijliepen… Slechte tijden In zijn talrijke artikels en essays, in zijn Geschiedenis van de Westerse filosofie en in zijn Autobiography geeft Bertie meer dan eens schouderklopjes aan Bento (Spinoza). Ik pluk een passage uit het essay If we are to survive this dark time (1950), een artikel geschreven in de nasleep van de ellende en het pessimisme die Europa en de wereld tekende, na de Tweede Wereldoorlog. Russell raadt Spinoza aan als panacee tegen kortetermijndenken en wanhoop. Ik vertaal: 'Als er slechte tijden in het verschiet liggen, moeten we ons blijven herinneren, zolang de trage opmars van de mens duurt, in het verleden veroorzaakt door verwoestingen en achteruitgang, dat de weg naar de vooruitgang altijd weer opnieuw wordt ingeslagen. Spinoza, een van de wijste mannen, iemand die steeds leefde in overeenstemming met zijn eigen wijsheid, adviseerde mensen om voorbijgaande gebeurtenissen te bekijken in het licht van de eeuwigheid. Zij die zich dat kunnen aanleren, zullen een pijnlijk heden makkelijker verdragen dan op een andere wijze. Ze kunnen het dan zien als een voorbijgaand moment, een wanklank die moet verdwijnen, een tunnel die men door moet. 'Een klein kind dat zich verwond heeft, weent alsof de wereld louter bestaat uit verdriet, omdat zijn geest gericht is op het heden. Een man die zijn wijsheid bij Spinoza haalt, kan zelfs een leven van lijden beschouwen als een voorbijgaand moment in het leven van de mensheid. En de menselijke soort, van zijn duister ontstaan af tot zijn onbekend einde, is niet meer dan een nietige episode in het leven van het universum. Wat elders gebeurt weten we niet, maar het is onwaarschijnlijk dat het universum niets beters bevat dan wijzelf. (…) Spinoza wil dat we niet leven in de minuut, in de dag, in het jaar of in het tijdvak, maar in de eeuwigheid. Zij die dit leren doen, zullen ondervinden dat het krankzinnig karakter van het ongeluk weggenomen wordt en de neiging tot waanzin, die samengaat met een overweldigende ramp, voorkomen kan worden. Hij bracht zijn laatste dag door met het vertellen van vrolijke verhalen aan zijn huisbaas. Hij had geschreven: de wijze denkt minder aan de dood dan aan gelijk welke andere zaak en leeft volgens dit voorschrift als het moment van zijn eigen dood aangebroken is (5)’. Spinoza praktisch gebruiken Het advies van Bertie is niet gedateerd, hoegenaamd niet. Bertrand Russell was een man die de leer van Spinoza in zijn persoonlijkheid ïntegreerde om er in het leven een praktisch gebruik van te kunnen maken. Hij illustreert daarom een oud adagium, dat ik voor de gelegenheid even aanpas: Philosophiam non Scholae sed Vitae discimus: filosofie is er niet voor school en galerij, maar moet het leven dienen. Alleen zo heeft die nog enig nut. ____ (1)Bertrand Russel, Geschiedenis van de Westerse filosofie, Amsterdam, 2008 (Servire). Engels origineel: History of Western Philosophy, reeks Classics, Routledge, London. (2) Bertrand Russell, Autobiographie( 1872-1967), 2 vol., Belles Lettres, Paris, 2012. Engels origineel: Autobiography, reeks Classics, Routledge, London. (3) Bertrand Russell, De la fumisterie intellectuelle, 2013. Vertaald door Jean Bricmont, maak kennis met hem via bijlage. (4) Alan Sokal, Jean Bricmont, Impostures intellectuels, Paris, 1997. Nederlandse vertaling: Intellectueel bedrog. Postmodernisme, wetenschap en antiwetenschap, Antwerpen, 1999. (5) Bertrand Russell, The basis writings of Bertrand Russell, London and New York, 2009, blz. 667-678. Comments are closed.
|
AuteurWilly Schuermans (...) uitgaande van den gezonden stelregel, dat men zich niet boven SPINOZA verheven moet achten voor en aleer men hem begrepen heeft. Willem Meijer (1903) SKL (Spinoza kring Lier)
Platform voor de studie en de verspreiding van het gedachtegoed van Benedictus Spinoza (1632-1677) Doorzoek de hele blog alfabetisch op titels en persoonsnamen.
Categorieën
Alles
Foutje ontdekt in een blogbericht? Meld het op
[email protected] Mijn andere sites! |